Tập đoàn SCG, thuộc sở hữu của hoàng gia Thái Lan; C.P Group nhà Chearavanont; TTC Group của ông chủ Charoen Sirivadhanabhakdi; Central Group nhà Chirathivat đều đang nắm trong tay những khoản đầu tư lớn tại Việt Nam, doanh thu mỗi năm của họ hàng tỷ USD.
Big C - hệ thống siêu thị lớn nhất Việt Nam; Sabeco – thương hiệu Việt thành công nhất trong lĩnh vực sản xuất bia; Redbull – công ty nước tăng lực bán 2 đồng lãi 1; C.P Group – thống trị lĩnh vực 3F tại một quốc gia thế mạnh nông nghiệp; Long Sơn – nhà máy lọc hoá dầu lớn nhất Việt Nam khi hoàn thành; hay tại Bến Tre, thủ phủ dừa, công ty lớn nhất mang tên Viet World…
Tất cả những doanh nghiệp kể trên có một điểm chung là đều thuộc sở hữu của những ông chủ Thái Lan. Các nhà đầu tư xứ sở chùa vàng tỏ ra rất hứng thú với việc đầu tư vào lĩnh vực tiêu dùng của Việt Nam, nơi mà tăng trưởng cao và dư địa rộng lớn.
Trên thực tế, người Thái đang nắm trong tay nhiều công ty tốt nhất Việt Nam trên nhiều lĩnh vực, thông qua cả đầu tư trực tiếp và mua bán sáp nhập.
Mô hình từ nông trại đến bàn ăn của C.P Group giúp doanh nghiệp này thu về hàng tỷ USD doanh thu tại Việt Nam. Như năm 2019, họ đạt gần 65.000 tỷ đồng. Ở vị thế này, chưa một công ty nội địa nào có thể vươn tới.
Ứng cử viên sáng giá nhất, Masan MEATLife năm ngoái doanh thu mới ở mức trên 16.100 tỷ đồng. Thành viên của Tập đoàn Masan đang trong giai đoạn đầu của tiến trình 3F, phần lớn doanh thu của MEATLife đang đến từ mảng thức ăn chăn nuôi. Trang trại tại Nghệ An và hai nhà máy chế biến thịt mát mới chỉ hoàn thành trong vài năm gần đây.
Thông qua M&A, Tập đoàn SCG tạo nên một hệ sinh thái các lĩnh vực vật liệu xây dựng, nhựa, giấy, hóa dầu lớn nhất Việt Nam.
Nhiều cái tên nổi tiếng gồm nhà sản xuất gạch - gốm sứ Prime Group; nhựa Bình Minh, nhựa Duy Tân, nhựa TPC Vina; xi măng StarCemt; giấy Kraft Vina; bao bì Sovi, Batico… Đây đều là những công ty có hiệu quả sinh lời rất tốt, đồng loạt báo lãi năm 2019, trường hợp của Prime Group lãi gần 1.000 tỷ đồng, Kraft Vina và Nhựa Bình Minh lãi trên 400 tỷ đồng. Tổng doanh thu của nhóm SCG Việt Nam theo tính toán đạt gần 26.600 tỷ đồng năm 2019.
SCG đang trong quá trình đầu tư nhà máy lọc dầu Long Sơn sau nhiều năm đình trệ. Đây là dự án có tổng mức đầu tư 5,4 tỷ USD, dự kiến hoàn thành trong năm 2021.
Cuối năm 2017, ThaiBev bỏ ra gần 5 tỷ trong thương vụ thâu tóm nhà sản xuất bia Sabeco. Người sáng lập ThaiBev, Charoen Sirivadhanabhakdi, cũng là ông chủ tập đoàn TCC Group, Fraser and Neave, từ lâu đã nổi tiếng với nhiều khoản đầu tư vào Việt Nam.
TCC Group sở hữu công ty thương mại Phú Thái, hệ thống siêu thị MM Mega Market, cổ phần trong liên doanh khách sạn Melia, một trong những khách sạn 5 sao nổi tiếng nhất Hà Nội. Fraser and Neave cũng đang là một trong những cổ đông lớn tại Vinamilk, công ty sữa số một Việt Nam, với gần 17,7%.
Khoản đầu tư vào Sabeco, một thương hiệu quốc gia khiến cho ThaiBev giành được sự quan tâm đặc biệt. Doanh thu của Sabeco tiếp tục tăng trưởng ổn định trong hai năm tiếp theo sau khi về tay người Thái, nhưng họ gặp phải cú sốc lớn trong năm 2020 khiến tổng doanh thu sụt giảm gần 10.000 tỷ đồng. Mặc dù vậy, lợi nhuận của Sabeco vẫn vươn lên đỉnh cao mới do giảm mạnh giá vốn, siết chặt chi phí quản lý và gia tăng hiệu quả hoạt động…
Central Group là công ty Thái sở hữu hệ thống siêu thị quy mô số một Việt Nam – Big C. Họ cũng là ông chủ của Nguyễn Kim Trading, nhà thương mại điện tử top đầu cả nước; và Lan Chi Mart - hệ thống siêu thị tập trung vào đô thị cấp 2 và khu vực nông thôn.
Doanh thu của Big C Việt Nam tăng lên trên 16.600 tỷ đồng trong năm 2019, trong khi quy mô của Nguyễn Kim Trading cũng cỡ 9.500 tỷ đồng.
Trong số các công ty Thái Lan doanh thu lớn còn có sự xuất hiện của Siam City Cement, một trong số những nhà sản xuất xi măng hàng đầu. Doanh thu năm 2019 của ông chủ thương hiệu Insee hơn 5.350 tỷ đồng.
Đứng sau đội "kỵ binh" chinh chiến xứ người, các ông chủ Thái Lan đều có tiềm lực đáng nể.
Quốc vương Thái Lan - Maha Vajiralongkorn
Tập đoàn SCG thuộc sở hữu phần lớn bởi hoàng gia Thái Lan. Quốc vương Maha Vajiralongkorn được cho là một trong những nhà cầm quyền giàu có nhất thế giới, tài sản của ông ước tính giá trị 40 tỷ USD.
Dhanin Chearavanont - Chủ tịch cấp cao của C.P Group, người giàu nhất Thái Lan
Chủ sở hữu C.P Group, đế chế nông nghiệp không chỉ ở Thái Lan mà trên toàn Châu Á là gia đình Chearavanont. Tổng tài sản của gia tộc này được Forbes ước tính khoảng 36,6 tỷ USD, xếp thứ 4 trong số những gia tộc giàu có nhất châu Á năm 2017.
Charoen Sirivadhanabhakdi - Chủ tịch TCC Group
Chủ tịch của TCC Group, ông Charoen Sirivadhanabhakdi nắm trong tay đế chế đồ uống lớn mạnh nhất khu vực Đông Nam Á. Tài sản của ông này đang ở mức 13,3 tỷ USD, tỷ phú giàu thứ 3 Thái Lan.
Tos chirathivat - Người điều hành Central Group
Nhà bán lẻ Central Group được sở hữu bởi gia đình Chirathivat, ước tính tổng giá trị tài sản 9,5 tỷ USD. Họ là nhà phát triển trung tâm thương mại lớn nhất Thái Lan, và xếp thứ 4 nước này về độ giàu có.
Trong những năm gần đây, các nhà đầu tư Thái Lan nổi lên với việc đầu tư hàng nghìn tỷ đồng vào các dự án năng lượng tái tạo ở Việt Nam. Những cái tên có thể để đến như Gunkul, Super Energy, Gulf, B.Grimm…
Số người tham gia đào Pi vẫn tăng nhanh theo từng ngày và cuộc thảo luận về đồng tiền ảo này vẫn hết sức sôi nổi. Đa số người chơi Pi đều có chung một tâm lý: "Miễn phí mà, không mất gì".
Dự án Pi Network khởi động từ ngày 14/3/2019 và sau 2 năm đến nay đã sở hữu một lượng người dùng "khủng" mà nhiều dự án tiền ảo khác mơ ước.
Trang Fanpage của Pi Network vừa qua đã công bố đạt được 13 triệu người dùng trên toàn thế giới và ứng dụng này trên PlayStore đã có hơn 10 triệu lượt tải xuống.
Còn tại Việt Nam, đào Pi coin cũng hết sức rầm rộ khi không khó bắt gặp trên Facebook những hội nhóm có hàng trăm nghìn thành viên bàn luận về Pi, kêu gọi nhau đào Pi. Không chỉ ở thành thị mà tại nông thôn, trào lưu đào Pi coin và đầu tư các loại tiền ảo khác cũng đang rất sôi nổi.
Theo lời giới thiệu trên sách trắng của dự án, Pi được xây dựng để trở thành "đồng tiền điện tử phổ biến nhất trên thế giới". Trong lộ trình phát triển được công bố, Pi chia làm ba giai đoạn, gồm giai đoạn thiết kế, thử nghiệm trên Testnet, và giai đoạn chính thức Mainnet.
Điều đáng nói, người dùng có thể đào Pi từ điện thoại thông minh mà không cần đến dàn máy khủng giá trị hàng trăm triệu đồng để đào các đồng tiền điện tử khác như Bitcoin. Và chính điều này đã làm nên sức hút của Pi.
Bởi việc đào Pi hết sức đơn giản, không yêu cầu công sức hay chi phí. Người đăng ký thành công trên ứng dụng sẽ có 1 đồng Pi trong tài khoản, chỉ cần trong 24h vào ứng dụng một lần để "điểm danh" và số Pi sẽ tăng theo thời gian. Người dùng có thể tăng tỷ lệ nhận Pi bằng cách mời thêm bạn bè cộng đồng và tăng thu nhập bằng cách xây dựng vòng tròn bảo mật.
Hiện tại, Pi chưa thể đổi ra tiền và người đào cũng chưa thể rút Pi. Song cộng đồng đào Pi đã không khỏi xôn xao trước thông tin đã có người dùng Pi để trao đổi hàng hóa, với 500 Pi đổi lấy một chiếc xe mô tô Triumph 900 cc, tương đương với khoảng 100 triệu đồng. Chưa rõ thực hư vụ trao đổi này, nhưng nhiều người đã truyền tai nhau càng xem đó là cơ sở để củng cố niềm tin về tương lai của Pi.
Giá trị của Pi hiện tại là 0. Nhưng nhiều người kỳ vọng Pi sẽ trở thành Bitcoin thứ hai, cũng từ một đồng tiền ảo giá trị bằng 0 sau 13 năm đã lên tới hơn 50.000 USD/BTC. Tất nhiên đến nay, giá trị và tương lai thật sự của Bitcoin vẫn là điều gây tranh cãi từ nhà đầu tư cho đến chuyên gia, chính trị gia.
Anh Quý (Bình Dương), một người tham gia đào Pi cho biết: "Ngày xưa đã để mất cơ hội với Bitcoin, nên giờ cứ thử với Pi xem sao. Nếu sau này Pi lên giá thì quá tốt, còn không thì chơi cho vui. Đằng nào cũng không mất gì". Nói xong, người dùng này cũng không quên đọc code giới thiệu để kéo thêm người tham gia vào vòng tròn bảo mật.
Việc đào Pi quá dễ và tương tự một mô hình đa cấp khi khuyến khích người dùng kêu gọi bạn bè tham gia đã khiến nhiều chuyên gia nghi ngờ về tính minh bạch và dấu hiệu lừa đảo của Pi Network.
Trên trang The Coins Post, chuyên gia M.Ali đánh giá, Pi Network giống một mô hình lừa đảo đa cấp. Người dùng không thể tự vào mạng lưới khai thác Pi mà phải thông qua mã giới thiệu. Và Pi cũng không phải là đồng tiền ảo đầu tiên đào được trên điện thoại thông minh như giới thiệu của dự án này, uPlexa và Electroneum đã làm trước đó.
Trên trang cá nhân của mình, TS. Đặng Minh Tuấn - chuyên gia Blockchain đã có nhiều bài viết nhấn mạnh sự thiếu minh bạch của Pi Network. "Một nguyên tắc bất di bất dịch trong blockchain là minh bạch, Mainnet cuối năm mới có nhưng dự án hiện đã có app mobile (PI Network) và backend server thì tại sao không mở mã nguồn để cộng đồng xem xét? Tại sao phải đóng?", ông Tuấn cho biết.
Vị chuyên gia này cũng đặt ra câu hỏi, nếu mã nguồn đóng thì chủ dự án có thể tự thưởng cho mình hàng tỷ PI, thì ai biết được? Ngoài ra toàn bộ tiền của tất cả 13 triệu người đang nằm trong tay 1 hay 1 nhóm người, không ai kiểm soát được dự án của họ, cũng không có pháp luật nào bảo vệ cho người đào số tiền đó.
Ông Tuấn cho rằng đồng tiền Pi có nhiều vấn đề vì người dùng Pi có tài khoản, nhưng không có địa chỉ ví và khóa bí mật, như vậy, sau này sẽ không thể chuyển tiền hay tiêu được. Tiền chỉ được lưu trên điện thoại hoặc server tập trung, người quản trị có thể thay đổi và tạo ra bao nhiêu tiền tùy theo ý muốn. "Khi đó, đồng tiền cũng không còn giá trị gì", ông Tuấn nói.
Thế nhưng, số người tham gia đào Pi vẫn tăng theo từng ngày và cuộc thảo luận về đồng tiền này vẫn hết sức sôi nổi. Đa số người chơi Pi đều có chung một tâm lý là "Miễn phí mà, không mất gì".
Quả thật, hiện tại người tham gia không mất gì về mặt tiền bạc mà chỉ phải trải qua KYC (định danh khách hàng) và họ chấp nhận rủi ro khi cung cấp thông tin người dùng. Bởi thực tế, những thông tin cá nhân cơ bản cũng đã cung cấp cho nhiều mạng xã hội và ứng dụng khác chứ không riêng Pi Network.
Song cũng phải lưu ý, ngoài quy trình KYC, Pi Network còn yêu cầu thu thập một lượng dữ liệu lớn của người dùng như Sửa đổi hoặc xóa nội dung trong bộ lưu trữ USB, Xem ID thiết bị và thông tin cuộc gọi, Đọc danh bạ hay Nhận dữ liệu từ Internet...
Luật sư Trương Thanh Đức cho biết, về pháp luật, để kết luận là 100% lừa đảo thì là phải lúc vỡ nợ ra, không thanh toán được, thất thoát, chiếm đoạt,...gây thiệt hại cho nhiều người. "Tuy nhiên, thông tin là tài sản quý giá, dữ liệu chính là tiền. Và vấn đề an ninh thông tin như chúng ta cũng biết là đã xảy ra nhiều nạn lừa đảo, tin tặc từ việc bị lộ dữ liệu cá nhân", ông nói. Dữ liệu được thu thập có thể bị bán cho bên khác mà không ai hay biết, và họ thể sử dụng dữ liệu đó cho những hành vi phạm pháp. Không chỉ Việt Nam mà trên thế giới, hành lang pháp lý với tiền ảo còn rất mơ hồ. Hiện nay, pháp luật không cấm mua bán tiền ảo, nhưng dùng tiền ảo để thanh toán thì không được phép.
"Đa số đồng tiền ảo đều đánh vào lòng tham, ham muốn làm giàu nhanh chóng của con người. Chỉ khi mất tiền, bị thiệt hại thì có thể người tham gia mới dừng lại", ông Đức nói.
Thị trường tiền ảo là thị trường vô cùng khó đoán và không có gì ràng buộc. Pi Network có phải là dự án lừa đảo hay không, và Pi có lên sàn thành công, trở thành "Bitcoin thứ hai" hay không, có lẽ chỉ thời gian mới cho người tham gia câu trả lời chính xác.
Khi người đàn ông giàu nhất thế giới đang đong đếm sử dụng sao cho có lợi nhất từng đồng tiền của mình, thì những người bình thường như chúng ta đang làm gì? Của cải được tích lũy từ từng đồng từng hào, chỉ khi biết cách đỗi đãi với mỗi một đồng xu lẻ, chúng ta mới có thể "tích cát thành tháp" và tích lũy được cho mình khối tài sản khổng lồ.Cuối năm 2006, tạp chí Forbes của Mỹ công bố bảng xếp hạng hàng năm về giới siêu giàu trên thế giới, Chủ tịch Microsoft, Bill Gates trở thành người giàu nhất thế giới với tài sản ròng 50 tỷ USD. Bỏ học để thành lập Microsoft, trở thành người giàu nhất thế giới, Bill Gates chỉ mất 20 năm. Người được người Mỹ ca ngợi là "người ngồi trên đỉnh cao của thế giới", đã ngồi ở vị trí người giàu nhất thế giới suốt 12 năm liền.
Bill Gates rốt cuộc đã làm những gì trong suốt 20 năm để có được một sự nghiệp rực rỡ như vậy?
Khi nói về Bill Gates, chuyên gia quản lý tài chính nổi tiếng thế giới, Warren Buffett đã nói rằng: "Nếu thứ mà Bill bán là bánh mì kẹp thịt thay vì phần mềm, Bill cũng dư sức trở thành ông vua bánh mì kẹp thịt của thế giới."
Ý của Warren Buffett là chính tài năng kinh doanh của Bill đã giúp ông trở thành người giàu nhất thế giới, bởi ông có những triết lý quản lý tài chính tuyệt vời riêng cho mình. Warren Buffett đã tóm tắt lại hai bí quyết tài chính của Bill Gates: một là không để trứng vào cùng một giỏ, hai là tận dụng tốt từng xu.
Warren Buffett và Bill Gates
1. Không bỏ tất cả trứng vào cùng một giỏ
Bill Gates chắc chắn là một chuyên gia tài chính. Niềm tin vào tương lai của Microsoft đã mách bảo Bill Gates đầu tư phần lớn tài sản của mình vào cổ phiếu công ty, nhưng ông cũng vẫn sẽ khôn ngoan rút ra một số cổ phiếu ở mức giá tốt ở vào thời điểm thích hợp. Chẳng hạn, Bill Gates đã bán 1 triệu cổ phiếu Microsoft trên thị trường mở, thu về gần 27 triệu USD doanh thu. Không chỉ vậy, Bill Gates luôn quan niệm rằng quản lý tài chính luôn tồn tại rủi ro, và ông không bao giờ "bỏ trứng vào cùng một giỏ".
Chẳng hạn, Bill Gates bắt đầu đa dạng hóa đầu tư từ rất lâu trước khi bong bóng dot-com vỡ. Năm 1995, Bill Gates thành lập công ty đầu tư, theo thông tin thì đây là danh mục đầu tư do công ty quản lý trị giá 10 tỷ đô la Mỹ, và một phần lớn được đầu tư vào thị trường trái phiếu có thu nhập ổn định, chủ yếu là trái phiếu kho bạc.
Ngoài ra, Bill Gates cũng rất lạc quan về ngành kỹ thuật số và công nghệ sinh học, hai ngành đại diện cho nền kinh tế mới, nhưng ông cũng không loại trừ kinh tế truyền thống khi đầu tư, và ông đặc biệt coi trọng các lĩnh vực công nghiệp nặng ổn định. Bên cạnh đó, Bill Gates cũng thích đầu tư vào các công ty công ích có khả năng chịu đựng rủi ro thị trường mạnh. Sở thích sáng tạo khoa học của Bill Gates cũng khiến ông coi ngành dược phẩm và công nghệ sinh học là một hướng đầu tư quan trọng.
2. Tận dụng tốt từng xu từng hào lẻ
Có người đã làm một tính toán như này: Tài sản của Bill Gates có thể mua 31,57 tàu con thoi hoặc 344 chiếc Boeing 747, có thể quay 268 bộ "Titanic", có thể mua 156.000 chiếc Rolls-Royce. Tuy nhiên, chi tiêu của Bill Gates lại khiến cả thế giới vô cùng kinh ngạc, vợ chồng ông rất tiết kiệm, thứ duy nhất có thể gọi là xa xỉ là căn biệt thự trị giá 53 triệu USD của họ ở ngoại ô Seattle. Nhưng dù vậy thì đồ đạc trong dinh thự cũng khá đơn giản, không lộng lẫy như người thường tưởng tượng. Nói về vấn đề này, Bill Gates chia sẻ: "Tôi muốn tiêu từng đồng tiền kiếm được sao cho thật đáng, tôi không muốn lãng phí dù chỉ là một xu".
Khi mua sắm, chúng ta phải tuân thủ nguyên tắc "thực dụng", không mua những thứ trước mắt không cần thiết, dù là đợt giảm giá lớn cũng không nên dao động. Nhiều người ham của rẻ, mua rau quả ăn không hết, mua quần áo giày dép rồi không mặc đến, kết quả chẳng nói cũng có thể tưởng tượng được. Có những thứ đắt tiền, bạn có thể chỉ sử dụng một hoặc hai lần, trong khi người khác lại cần dùng nó, vậy bạn có thể mua chúng cùng với hàng xóm, người thân hay bạn bè của mình, cách này không chỉ giúp tiết kiệm tiền mà còn giúp đồ đạc được tận dụng một cách tốt nhất.
Người giàu có, họ sở dĩ giàu có không phải là không có lý do, tương tự, bạn mãi nghèo nàn cũng chẳng phải là ngẫu nhiên. Nếu bạn cảm thấy hài lòng với cuộc sống vừa đủ của mình, vậy thì bạn cứ sống như hiện tại là được, nhưng nếu muốn sống một cuộc đời vương giả, truyền kì, hãy bắt đầu thay đổi, lập kế hoạch và hành động ngay từ ngày hôm nay.
Hãy học hỏi từ những người thành công, nhớ rằng, đứng trên vai người khổng lồ bạn sẽ có thể nhìn xa hơn, bạn có thể không trở thành một Bill Gates version 2 nhưng bạn hoàn toàn có khả năng tạo ra một cuộc sống sung túc hơn hiện tại mà bạn hằng mong muốn.
Bong bóng kinh tế xảy ra khi hiện tượng đầu cơ tràn lan trên thị trường làm giá cả hàng hóa hoặc tài sản giao dịch tăng đột biến đến mức không tưởng. Sự nhảy vọt tài chính bất ngờ này là cơ hội để người đầu cơ kiếm bẫm trong một khoảng thời gian ngắn, do vậy các tay chơi càng ham hố đầu cơ mạo hiểm hơn nữa.
Song theo quy luật, bong bóng mong manh này chắc chắn sẽ vỡ tung và hậu quả của nó đủ kinh khủng để cuốn sạch tài sản của giới đầu tư cũng như nhấn chìm nền kinh tế thế giới. Từ cơn cuồng loạn "Hoa tulip Hà Lan" hồi thế kỷ 17 tới cuộc Đại khủng hoảng thị trường Phố Wall năm 1929 chính là những bài học kinh tế xương máu mà lịch sử không thể nào quên lãng.
Hội chứng cuồng hoa tulip
Ai ngờ được hoa tulip lại khiến nhiều người phá sản?
Hoa tulip luôn được nhắc tới như một biểu tượng của tình yêu. Thế nhưng, vào thế kỷ 17 tại đất nước Hà Lan, loài hoa này lại hiện diện cho "sự tàn vong" của những nhà đầu tư quá tham vọng. Hà Lan lâm vào cảnh "ba chìm bảy nổi" không lâu sau khi hoa tulip trở thành cơn sốt ở thị trường châu Âu vào khoảng giữa thế kỷ 16. Lúc đó, tulip tượng trưng cho địa vị và quyền lực, chỉ dành riêng cho giới quý tộc và những kẻ lắm tiền yêu hoa. Khi lượng cầu vượt quá lượng cung, các nhà buôn đã khởi đầu canh bạc của mình để mua bằng được giống hoa hiếm này. Thợ nề, mục sư hay luật sư… đều nằm trong số đám đông đổ mạnh dòng vốn vào thị trường củ hoa.
Những khu chợ bán hoa mọc lên như nấm, trong đó củ hoa được giao dịch theo cách thức giống với thị trường chứng khoán Phố Wall ngày nay. Trong cơn đầu cơ tích trữ cuồng loạn, một củ hoa tulip bỗng trở thành vật quy đổi ngang bằng với mọi thứ, từ một cỗ xe kéo, một đôi ngựa, hàng chục tấn lúa mạch tới hàng trăm kg pho mát.
Sức mạnh của "cổ phiếu" củ hoa tulip không hề suy giảm cho tới tháng 2/1637 khi thị trường "hốt bạc" này bỗng nhiên đổ sập xuống do các tay chơi lớn quyết định bán tháo. Giá củ hoa rơi thẳng đứng chỉ còn 1% giá trị đã khiến các nhà buôn hoảng loạn chạy đua để xả sạch kho dự trữ. "Nhà buôn giàu có bị hạ cấp gần như thành kẻ ăn mày. Nhiều người trong hàng ngũ quý tộc chứng kiến cơ đồ của mình bị phá hủy mà không thể cứu vãn", nhà báo người Scotland Charles Mackay viết trong cuốn sách của ông về thời kỳ này.
Chính phủ Hà Lan đã lập ra một hội đồng chịu trách nhiệm dọn sạch đống đổ nát mà "cơn cuồng loạn" tulip gây ra, tuy nhiên nền kinh tế nước này vẫn chìm trong khủng hoảng tới nhiều năm sau đó.
Bong bóng South Sea
Bức họa mô tả bầu khí sôi động của thị trường chứng khoán thời thế kỷ 18.
"Bong bóng" là thuật ngữ chính xác để miêu tả về vụ bùng nổ tài chính của Công ty cổ phần South Sea của Anh hồi thế kỷ 18. Công ty này hoạt động theo hình thức đối tác công tư, được thành lập năm 1711 với mục đích giảm bớt gánh nặng nợ chiến tranh khoảng 50 triệu bảng Anh của quốc gia, tương đương với 100% GDP lúc đó.
South Sea là công ty thương mại Anh duy nhất được hoạt động tại vùng biển Nam Mỹ song chỉ thu được số lợi nhuận ít ỏi do phía Tây Ban Nha cũng chiếm giữ một thị trường lớn tại khu vực này. Mặc dù không thành công trong kinh doanh nhưng Southu Sea lại thuyết phục được chính phủ Anh chấp thuận việc chuyển đổi một số phần món nợ quốc gia thành cổ phần của công ty. Tới năm 1720, tin đồn rộ lên rằng công ty này được "nâng đỡ" và sắp nhận được hợp đồng chuyển hóa nốt phần nợ quốc gia khổng lồ còn lại. Chớp lấy thời cơ, South Sea liền phát hành một số cổ phiếu ra thị trường đồng thời cho phép người mua thanh toán làm nhiều đợt. Bởi vậy người dân từ mọi tầng lớp xã hội đã hùa nhau cùng tham gia kiếm lời.
Từ tháng 1 đến tháng 6/1720, giá trị mỗi đầu cổ phiếu của South Sea đã nhảy bước ngoạn mục từ 128 bảng lên gần 1.000 bảng. Nhưng chỉ một tháng sau, quả bong bóng bị thổi phồng quá sức bỗng bục vỡ khi chính những lãnh đạo công ty cũng nhận thấy sự yếu kém và giá trị không thực của lá cổ phiếu.
Giá cổ phiếu rớt xuống sàn kéo theo một trận bán tháo điên loạn. Tới thời điểm cuối năm, hàng ngàn người mất trắng tài sản vì South Sea. Kết quả điều tra của chính phủ Anh sau đó đã phát hiện một số chính trị gia và lãnh đạo của công ty có hành vi tham nhũng, nhận hối lộ. Khi mọi việc vỡ lở thì các nhà đầu tư chỉ còn trong tay những tờ giấy vô giá trị.
Bong bóng Mississippi
Nhà kinh tế John Law.
Năm 1716, nước Pháp rơi vào tình trạng cạn kiệt nguồn tiền kim loại quý và ngập trong đống nợ. Để giải quyết khủng hoảng, hoàng gia Pháp đã nhờ tới chuyên gia kinh tế người Scotland có tên John Law, người được mệnh danh là một phù thủy tài chính. John Law đã gợi ý nước này sử dụng đồng tiền giấy để vực dậy nền kinh tế. Với sự trợ giúp của hoàng gia, Law đã lập ra một ngân hàng, đồng thời phát hành tiền giấy. Một năm sau đó, Law lập ra công ty Mississippi rồi trở thành công ty thương mại hoạt động độc quyền tại vùng lãnh thổ Louisiana của Pháp (nay thuộc Mỹ). Công ty Mississippi bắt đầu bán cổ phần đổi lấy trái phiếu chính phủ và tiền giấy. Sự việc này đã nhanh chóng gây một cơn sốt trong lòng công chúng. Trong vòng chưa đầy 1 năm, giá trị mỗi lá phiếu đã tăng kinh khủng từ 500 livre tới 18.000 livre (đơn vị tiền tệ của Pháp lưu hành khoảng năm 781 – 1794).
Thoạt đầu kế hoạch tài chính của Law đã tác động tích cực đến nền kinh tế và giúp nhiều nhà đầu cơ trở nên giàu có. Tuy nhiên công ty Mississippi này chưa bao giờ kinh doanh thành công trên đất Louisiana. Ngoài ra, ngân hàng của ông còn in quá nhiều tiền giấy để đáp ứng nhu cầu mua cổ phiếu của giới đầu tư, dẫn đến tình trạng lạm phát tăng vọt. Năm 1720, toàn bộ hệ thống tài chính này đã sụp đổ sau khi xảy ra tình trạng các nhà đầu tư nghi ngờ đòi đổi tiền giấy. Trong khi đó, thực tế số đồng xu vàng mà nhà nước hiện có lại rất ít ỏi, không đủ để quy trả cho một bộ phận người dân. Ngay lập tức, một luồng sóng bán tháo đã diễn ra trong hoảng loạn kéo theo sự lao dốc của cổ phiếu công ty Mississippi. Hàng ngàn triệu phú mới nổi biến thành kẻ bần cùng chỉ sau một đêm. "Kẻ lập công" Law sau khi "bại trận" đã bị trục xuất khỏi nước Pháp.
Quả bom nhà đất Florida
Cơn sốt ảo tại "Vùng đất của ánh nắng" Florida đốt cháy tiền bạc của giới đầu tư.
Bang Florida của Mỹ nổi tiếng là vùng đất của sự sôi động. Năm 1920, dân số ở khu vực này vào khoảng 968.000 người nhưng chỉ 5 năm sau đó, con số này đã tăng lên trên 1.263.000 người. Điều gì đã dẫn đến sự gia tăng này? Vào thời điểm gọi là "Tiếng gầm của thập niên 20", nền kinh tế Mỹ sau Chiến tranh thế giới thứ nhất đang trên đà phát triển hưng thịnh. Người công nhân lành nghề được trả lương hậu hĩnh, đời sống ổn định nên họ bắt đầu nghĩ đến việc mua nhà để sinh sống. Rất đông người quyết định đến vùng "thiên đường nhiệt đới" này để tìm mua nhà giá rẻ. Thị trường nhà đất tại đây đã diễn ra rất sôi nổi, khoảng giữa những năm 1920, giá nhà thường vụt tăng gấp đôi chỉ sau vài tháng.
Cơn sốt mua nhà giá thấp bán giá cao đã khiến nhiều người đầu cơ tiếp tục mạnh tay rót vốn mặc dù họ thậm chí chưa bao giờ đặt chân tới Florida. Không ít trường hợp kẻ đầu tư không có đủ tiền mua nhà, mới chỉ đặt cọc một phần tiền đã kịp thời sang tay cho người khác để kiếm lời. Tình trạng mua đi bán lại có phần mù quáng đã tạo điều kiện cho những kẻ lừa đảo kiếm chác bằng các miếng đất ảo hoặc có vị trí xấu. Giá nhà bị thổi phồng kéo theo nạn lạm phát đã khiến cuộc sống ở Florida trở nên khó thở. Báo chí Mỹ bắt đầu viết về thực trạng người dân có xu hướng rời bỏ vùng đất này bên cạnh một thực tế là tuyến đường sắt chở vật liệu xây dựng tới đây đã quá tải và ngừng hoạt động. Điều này đã khiến các khách mua trở nên thận trọng hơn. Một loạt các vụ thiên tai sau đó đã tước mất danh hiệu "vùng đất thiên đường" của Florida, hàng ngàn héc ta đất đắt đỏ không có người mua, các nhà đầu cơ bất động sản bỗng rơi vào cảnh thua lỗ, phá sản.
Hỗn loạn cổ phiếu đường sắt
Những năm 1840, sự ra đời của hệ thống đường sắt hiện đại đã thổi bùng lên cuộc cách mạng công nghệ ở Anh. Chỉ trong vài năm ngắn ngủi đã có hàng trăm dự án đường ray được Quốc hội Anh phê chuẩn với tổng chiều dài hơn 15.000km. Dự án sau luôn tham vọng và hoành tráng hơn dự án trước nó. Theo học giả Andrew Odlyzko, lượng tiền mà chính phủ đầu tư cho việc xây dựng đường sắt có lúc còn nhiều gấp đôi số tiền chi vào quân đội. Nhờ vậy mà cổ phiếu đường sắt trở thành một hạng mục thu hút các nhà kinh doanh đầu cơ ồ ạt.
Bất chấp niềm tin tưởng của giới đầu tư, ngành công nghiệp đường sắt lại thể hiện không ổn định. Sau đỉnh điểm vào năm 1845, giá cổ phiếu đường sắt phải trải qua nhiều năm lao dốc đau đớn. Tính đến năm 1850, các khoản đầu tư bốc hơi 50% giá trị. Hàng ngàn người như ngồi trong chảo lửa, trong đó có nữ tiểu thuyết gia nổi tiếng Charlotte Bronte khi những lá phiếu của cô tụt giá từ 120 bảng xuống còn xấp xỉ 20 bảng. "Rất, rất nhiều người bị hệ thống đường sắt kỳ lạ này cướp đi miếng ăn hàng ngày", bà viết.
Phố Wall sụp đổ
Tờ Brooklyn Daily Eagle đưa tin về sự kiện Phố Wall sụp đổ.
Trong thời kỳ vàng son thập niên 1920, chứng khoán Mỹ bùng nổ như chưa từng diễn ra trước đây. Vô số người dân thường Mỹ dùng những khoản vay dài hạn đầu tư vào chứng khoán với giấc mộng giàu có và họ đã được đền bù bằng lợi nhuận tăng lên gấp bốn lần trong khoảng thời gian từ 1920-1929.
Người đầu tư chứng khoán tự tin thực hiện các giao dịch ký quỹ, bằng cách mượn tiền của nhà môi giới, trong khi các ngân hàng bắt đầu đầu cơ tiền của khách hàng mà không tuân thủ quy định. Tới cuối năm 1929, giá chứng khoán tăng với tốc độ không tưởng. Các bộ phận khác của nền kinh tế không theo kịp tốc độ leo thang của thị trường chứng khoán nên đã làm dấy lên những đồn đại về khả năng xảy ra một sự đổ vỡ. Thấy vậy, rất nhiều nhà kinh tế uy tín hàng đầu nước Mỹ đã trấn an người đầu tư bằng lời cam kết rằng "thị trường có xu hướng tăng giá".
Sự lạc quan cuối cùng cũng biến mất vào ngày 24/10/1929, được biết tới như "Ngày thứ Năm đen tối". Các chỉ số chứng khoán ngày hôm đó đã "cắm đầu lao thẳng". Các nhà đầu tư đã thực hiện 13 triệu giao dịch bán tháo hoặc chuyển đổi trong cơn hoảng loạn khiến bảng điểm ở các sàn chứng khoán Phố Wall không thể đăng tải kịp các hoạt động giao dịch.
Sự đổ vỡ kinh hoàng tiếp tục xảy ra vào "Ngày thứ Ba đen tối" khi thị trường ghi nhận đà tụt dốc nhanh hơn trước. Hàng tỷ USD đã bốc hơi khỏi nền kinh tế, khởi đầu một quá trình tài chính hỗn loạn với việc 4.000 ngân hàng đổ vỡ vào năm 1933. Sự rối ren này đã dẫn tới cuộc Đại suy thoái chấn động lịch sử, gây hậu quả nặng nề cho nước Mỹ và lan rộng ra châu Âu trong suốt một thập kỷ. Nhà nghiên cứu Boris Borisov ước tính số nạn nhân của cuộc khủng hoảng tài chính tại Mỹ là hơn 7 triệu người.
Người dùng của nhiều ngân hàng ở Việt Nam cho biết họ nhận được tin nhắn chứa liên kết lừa đảo, dẫn đến website giả mạo.
Vào lúc 18h ngày 3/2, người dùng N. Mỹ, sinh sống tại quận 5, TP.HCM nhận được tin nhắn từ đầu số ACB. "Chúng tôi phát hiện tài khoản của bạn đang tiêu dùng ở nước ngoài. Nếu không phải bạn đang tiêu dùng vui lòng nhập vào https://v-acb.com để hủy thanh toán", nội dung tin nhắn đề cập.
"Rất may là tôi đã hủy tài khoản tại ACB từ rất lâu rồi. Vì vậy, khi nhận được tin nhắn mà nơi gửi là ACB tôi phát hiện ngay đây là giả mạo. Nếu vẫn còn tài khoản ở ngân hàng trên có lẽ tôi đã bị lừa", chị Mỹ cho biết.
Hàng loạt đầu số thương hiệu (brandname) từ nhiều ngân hàng ở Việt Nam đang bị mạo danh, gửi tin nhắn lừa đảo đến người dùng.
Trong khi đó, người dùng P. Nguyên nhận được 2 tin nhắn từ đầu số mạo danh ACB với nội dung tương tự. "Tin nhắn đầu tiên được gửi tới số điện thoại đăng ký tài khoản nhận lương của mình. Tin nhắn còn lại gửi vào số điện thoại tài khoản cá nhân", ông Nguyên cho biết.
Tuy vậy, sau tin nhắn đầu tiên, vị khách may mắn trên đã ngay lập tức đối soát với kế toán của công ty và phát hiện đây là nội dung lừa đảo. "Nếu tin nhắn chứa liên kết lừa đảo gửi đến số cá nhân trước, có lẽ tôi đã làm theo", ông Nguyên cho hay.
Đêm 3/2, ngân hàng này mới bắt đầu đưa ra cảnh báo đến người dùng trên các kênh trực tuyến.
Không chỉ khách hàng của ACB, hàng loạt người dùng từ các ngân hàng khác như Sacombank, Eximbank... cũng đang trở thành mục tiêu của thủ đoạn lừa đảo tinh vi mới này.
Đáng chú ý là với đầu số của ngân hàng TPBank, tin nhắn người dùng nhận được lại đến từ một trang cá cược có tên Kim Long, với nội dung mời gọi kiếm tiền 500 triệu đến 1 tỷ đồng mỗi tháng.
Trong ngày 2/2, trả lời Zing, đại diện ngân hàng Sacombank khẳng định tin nhắn chứa đường link yêu cầu người dùng đăng nhập là giả mạo, dù đến từ đầu số brandname của chính Sacombank.
Phía Sacombank cho biết ngân hàng đang khẩn trương phối hợp với đối tác cung cấp dịch vụ, cơ quan chức năng (gồm Cục Công nghệ thông tin Ngân hàng Nhà nước, Trung Tâm Ứng cứu khẩn cấp sự cố không gian mạng Việt Nam (VNCERT), Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao - Bộ công an) và các bên liên quan để điều tra nguyên nhân và biện pháp ngăn chặn.
Lỗ hổng công nghệ cho phép hacker "chen ngang" vào luồng tin nhắn thương hiệu của các ngân hàng lần này được giới chuyên gia an ninh mạng nhìn nhận là rất nghiêm trọng.
"Bước quan trọng nhất trong thủ đoạn lừa đảo phising (liên kết trang web giả) là tạo lòng tin cho người dùng. Với tin nhắn thương hiệu hacker đã xây dựng được sự tin tưởng từ đó khai thác thông tin từ người dùng", Ngô Minh Hiếu, chuyên gia an ninh mạng tại TP.HCM nhận định.
Trả lời Zing, luật sư Phan Vũ Tuấn, đại diện công ty luật Phan Law cho biết hiện vẫn chưa xác định được đâu là bên chịu trách nhiệm khi người dùng mất tiền.
"Có quá nhiều chủ thể có thể dẫn đến việc khách hàng bị mất tiền. Từ ngân hàng, nhà mạng và cả người dùng đều có thể là nguyên nhân dẫn đến mất tài sản. Vì vậy, việc cấp thiết nhất hiện nay là các ngân hàng phải lập tức thông báo với người dùng về thủ đoạn lừa đảo tinh vi này nhằm nâng cao ý thức bảo vệ thông tin tài khoản", ông Tuấn cho biết.
3 kịch bản khiến hệ thống SMS brandname bị xâm nhập
Theo chuyên gia Ngô Minh Hiếu, có 3 kịch bản để khiến hệ thống SMS brandname của ngân hàng bị thao túng.
Kịch bản đầu tiên, kẻ xấu sẽ dùng kỹ thuật riêng để chen vào giữa quá trình gửi/nhận SMS, "bắt" các gói tin nhắn từ nhà mạng gửi đến nạn nhân, chỉnh sửa nội dung và tiếp tục gửi đến khách hàng. Đây là cách ít khả thi nhất.
Kịch bản thứ hai, hacker tấn công trực tiếp vào hệ thống của đơn vị cung cấp SMS OTP cho ngân hàng và thao túng nội dung gửi đến người dùng.
Ở kịch bản thứ 3, hacker sử dụng giấy tờ giả, đăng ký một tổng đài SMS khác cũng có tên giống với các ngân hàng ở Việt Nam, đăng ký tại Việt Nam hoặc nước ngoài để gửi tin nhắn đến người dùng. Lúc này, tin nhắn lừa đảo sẽ được điện thoại gom chung vào một luồng tin nhắn dưới tên ngân hàng, khiến nạn nhân không thể phân biệt được đâu là thật, giả.
Vệ sinh đồ gỗ chạm trổ phức tạp luôn là "nỗi ám ảnh" của nhiều người ngày Tết. Xem một số mẹo sau đây để giúp bạn vệ sinh đồ gỗ phức tạp dễ dàng hơn nhé!
Khi vệ sinh nhà cửa dịp Tết đến xuân về, không thể thiếu việc vệ sinh đồ gỗ trong gia đình. Với một số mẹo sau đây, sẽ giúp bạn vệ sinh đồ gỗ thật sạch đẹp, sáng bóng mà không mất quá nhiều công sức!
Dụng cụ cần chuẩn bị khi vệ sinh đồ gỗ chạm trổ phức tạp
Khăn mềm, giẻ lau
Bàn chải đánh răng không dùng nữa
Chổi quét bụi đầu nhỏ
Một số dung dịch cần thiết: sữa bò, dầu olive, dầu ăn, sáp ong, dầu hỏa, dung dịch vệ sinh đồ gỗ, nước trà, giấm loãng, bia
Cách làm
Dùng sữa bò
Sữa bò giúp vệ sinh đồ gỗ khá hiệu quả. Dùng khăn thấm sữa bò, lau qua một lớp trên đồ gỗ. Chờ lớp sữa khô lại, sau đó dùng bàn chải nhúng nước sạch chà lại đồ gỗ một lần nữa. Cách làm này giúp đồ gỗ trở nên sáng bóng.
Dùng dầu ăn và sáp ong
Đun một ít sáp ong với dầu ăn, sau đó để hỗn hợp nguội. Nhúng bàn chải vào hỗn hợp, chà lên các bề mặt, các khe của đồ gỗ. Sau đó sử dụng khăn sạch lau lại với nước để làm sạch dầu trên bề mặt.
Dùng nước trà
Với cách làm này, bạn cần pha một bình trà thật đậm đặc. Nhúng khăn sạch vào nước trà để lau đồ gỗ thật mạnh từ 2 - 3 lần. Cuối cùng, lau lại một lượt bằng nước sạch để đồ gỗ sạch và sáng bóng.
Dùng dầu olive và giấm loãng
Trộn hỗn hợp dầu olive và giấm loãng theo tỷ lệ 4 dầu olive, 1 giấm loãng. Cho hỗn hợp vào chai xịt, tiến hành xịt và lau đồ gỗ bằng dung dịch dầu olive, giấm. Mặt gỗ sẽ trở nên sáng bóng với cách làm này.
Dùng bia
Cho bia vào bình xịt. Sử dụng chai xịt, xịt bia lên bề mặt gỗ và lau mạnh bằng khăn hoặc chà sạch bằng bàn chải. Cách này sẽ giúp đồ gỗ nhanh sạch và nhanh sáng bóng hơn.
Dùng dầu hỏa
Dùng vải mềm thấm dầu hỏa và chùi mạnh lên đồ gỗ. Sau đó, chùi lại với dầu thông để giữ độ sáng bóng cho đồ gỗ. Tuy nhiên, cách này không được khuyến khích, do dầu hỏa có mùi và khá nguy hiểm.
Dùng dung dịch vệ sinh đồ gỗ chuyên dụng
Sử dụng dung dịch chuyên vệ sinh đồ gỗ là cách hiệu quả, đơn giản. Xịt dung dịch lên bề mặt gỗ hoặc thấm khăn mềm vào dung dịch để lau chùi gỗ. Sau đó, lau sạch lại đồ gỗ bằng khăn vải khô.
Xóa vết bám bẩn
- Hòa dầu oliu và giấm theo tỉ lệ 4:1, cho dung dịch vào chai xịt.
- Xịt dung dịch lên bề mặt gỗ, dùng vải mềm chà xát. Bạn sẽ thấy những vết bẩn mờ dần, đồng thời bề mặt gỗ trở nên sáng bóng.
Xử lý vết rộp gỗ
- Với những vết rộp nhỏ, bạn có thể dùng vải mềm thấm chút cồn, hoặc nước trà lau qua, vết rộp sẽ mờ đi trông thấy.
- Với những vết rộp lớn bạn nên dùng khăn mềm thấm nước nóng, vắt khô, thấm 2 muỗng cà phê amoniac vào khăn, vò nhẹ cho nước từ khăn thấm ra tay.
- Sau đó dùng tay vỗ lên vết rộp 3 - 4 lần, cuối cùng bạn dùng sáp nến bôi lên mặt gỗ, như vậy vết rộp sẽ biến mất.
Xóa vết xước
- Dùng bút màu trùng với màu gỗ tô lên vết xước, sau đó bạn bôi một lớp dầu bóng hay nước sơn móng tay trong lên trên.
- Bạn cũng có thể dùng quả óc chó chà xát vết xước trên gỗ.
- Dùng bông gòn nhúng vào bã cà phê và chà lên vết xước trước khi lau lại bằng khăn khô. Tuy nhiên cách này chỉ dùng cho gỗ tối màu.
Tẩy vết nước đọng
Đối với những vết hằn do nước, bạn dùng vải ẩm đắp lên trên vết bám, dùng bàn là ủi cẩn thận trên mặt vải. Hơi nóng của bàn ủi sẽ giúp nước bốc hơi và biến mất.
Xóa vết cháy trên mặt gỗ
Với trường hợp này bạn có thể dùng vải xơ, cứng, quấn quanh đầu đũa và chà nhẹ lên vết cháy. Dùng sáp nến thoa một lớp mỏng lên bề mặt, vết cháy sẽ biến mất nhanh chóng.
Shark Bình nổi tiếng trên Shark Tank với hình tượng cá mập "đánh đập" startup, với những nhận xét "thẳng vào mặt". Giải thích về phong cách phũ phàng đó, Bình chia sẻ: "Giá mà cách đây 20 năm có người 'tát' vào mặt tôi như vậy, thì tôi đã tỉnh ra và rút ngắn được rất nhiều thời gian, sai lầm".
Nguyễn Hòa Bình (Shark Bình) là một trong những doanh nhân tiên phong khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ tại Việt Nam. Khởi nghiệp từ năm 2001 khi còn là sinh viên đại học Quốc Gia Hà Nội, Bình hiện là Chủ tịch HĐQT NextTech Group – một hệ sinh thái kinh tế số với gần 30 nền tảng công nghệ tại Việt Nam và 5 thị trường khác tại Đông Nam Á và Trung Quốc. Hệ sinh thái NextTech hiện có hơn 2.500 nhân viên, làm việc trong 4 lĩnh vực chính: Thương mại điện tử, Công nghệ tài chính, Dịch vụ hậu cần và Công nghệ giáo dục. Nguyễn Hoà Bình từng được bầu chọn là một trong mười người có ảnh hưởng lớn nhất đến Internet tại Việt Nam giai đoạn 2007-2017.
Trước đây, anh đầu tư và phát triển chợ điện tử trở thành sàn TMĐT lớn nhất Việt Nam nhưng giờ không còn thấy anh tham gia vào các trò chơi hoành tráng vậy nữa mà chỉ đầu tư vào các startup nhỏ, nhanh kiếm tiền. Điều gì đã khiến anh thay đổi?
Trong lĩnh vực start-up, đặc biệt là lĩnh vực công nghệ, có hai trường phái. Thứ nhất là "Burn to Grow" - đốt tiền để tăng trưởng, trường phái thứ hai là "Growth hacking" - không tập trung xây dựng các startup kỳ lân (unicorn) mà phát triển startup kiểu "con gián". Đó là mô hình mà trong bất kỳ điều kiện nào startup cũng tồn tại được. Họ tìm đến những thị trường ngách và có thể trở thành một "con gián to".
Trong quá trình triển khai và nghiên cứu mô hình "đốt tiền" từ cách đây mười mấy năm, tôi nhận thấy, năng lực cốt lõi mà mô hình này cần là gọi vốn. Tất nhiên là cũng cần những năng lực khác như tiêu tiền để tăng trưởng hoặc tối ưu hoá...
Yếu tố cốt lõi thứ hai là mô hình này phụ thuộc rất nhiều vào may mắn. Số phận của startup trong mô hình này không do bản thân mình quyết định, cũng không do năng lực tối ưu hay công nghệ mà là cuộc chơi của các tay tài chính nhiều hơn.
Tôi thấy rằng, cách xây dựng startup như vậy không phải trường phái của người Việt Nam. Như thời chiến, các quốc gia xâm lược theo trường phái "tay to" và rất nhiều đạn, trường phái còn lại – kiểu Việt Nam, là phải vào rừng, đánh du kích để tồn tại.
Khi nhìn lại năng lực đội ngũ, tôi thấy mình không giỏi gọi vốn, và muốn tự chủ số phận, thấy mình hợp với cách đánh "du kích" nên đi theo con đường đó. Vì thế, tôi tập trung làm các startup nhỏ, đi thị trường ngách rồi phát triển dần lên sau đó, rồi kết hợp thành một thế trận theo kiểu "chiến tranh nhân dân". Đó là một hệ sinh thái gồm nhiều startup từ nhiều nhánh nhỏ kết hợp lại. Có thể coi là một môn phái khác (cười).
Như vậy, theo anh thì các startup Việt Nam theo trường phái đốt tiền sẽ khó thành công?
Không có môn phái nào là tuyệt đối đúng, không có môn phái nào là tuyệt đối sai. Giống như thuyết âm dương, theo trường phái kia thì thiên về dương, rất cơ bắp, rất mạnh, còn mình đi theo hướng âm là uyển chuyển, mềm mại như dòng nước. Đấy là hai cách là hai cách tiếp cận đối lập nhau nhưng theo cách nào phải phù hợp với thể trạng của người đó. Người nào không có sức mạnh cơ bắp thì tập luyện Thái Cực quyền, người nào to khỏe hơn thì có thể theo môn boxing, võ tự do.
Vậy tại sao NextTech vẫn tham gia đầu tư vào cuộc chơi mà những startup khác đốt rất nhiều tiền mà chưa thấy tương lai rõ ràng như thương mại điện tử, gọi xe công nghệ hay fintech?
Thật ra, đừng nghĩ rằng có cuộc chơi nào là đốt tiền hay cuộc chơi nào không. Ví dụ thương mại điện tử, ta vẫn có thể chọn các mô hình hay cách làm kiếm được tiền luôn chứ không phải là đốt tiền. Fintech cũng vậy mà gọi xe công nghệ cũng thế. Thế nên việc đốt tiền hay là kiếm tiền chỉ là trường phái khác nhau thôi.
Cùng trong một chiến trường sẽ có hai cách chiến đấu. Một cách dùng chiến thuật biển người giống Trung Quốc ngày xưa, quân rất đông, bắn thoải mái, quân đông quá, địch không chịu được là thua. Nhưng cũng có cách đánh thứ hai, ta không "nướng quân" như thế mà đánh theo kiểu đặc công, dùng một vài người thôi nhưng luồn sâu đánh hiểm. Tương tự, cùng một mục tiêu như là fintech, thương mại điện tử hay gọi xe công nghệ thì cũng có nhiều cách đánh khác nhau.
Hiện nay, các công ty trong hệ sinh thái NextTech đều đi theo hướng có lãi và quy mô cũng ổn chứ không phải lãi "nhỏ xinh".
Về mảng gọi xe, Fastgo thì chưa có lãi nhưng một công ty khác là Hey-U đã có lãi, cũng đang đứng thứ 2-3 thị trường, khá mạnh và đang mở rộng ra nhiều tỉnh thành ở Việt Nam. Cũng là gọi xe công nghệ nhưng không hề đốt tiền mà lại kiếm tiền.
Trong quá trình kinh doanh, anh đã trải nghiệm vị thế đứng đầu thị trường TMĐT – một cuộc chơi rất lớn, còn giờ toàn đầu tư vào startup kiểu "con gián" thì cảm giác có gì khác nhau?
Tôi thanh thản và sung sướng hơn rất nhiều (cười). Đốt tiền và "đua top" (tranh giành vị trí số 1) là một trò chơi cảm giác mạnh. Hàng ngày mở mắt ra là phải nghĩ xem mình đốt bao nhiêu tiền, lúc nào cũng đau đầu xem tiền còn lại tiêu được mấy tháng và cảm giác ấy rất là phê (cười).
Tiki hay Momo cũng từng đứng trước thời điểm mà tiền chỉ còn có vài tuần, gần như là chỉ có phép màu mới cứu được họ ra khỏi tình huống như thế. Cảm giác đó cũng phải đánh đổi. Nếu may mắn vượt qua được, tới thời điểm nào đó, họ có thể được tưởng thưởng, và hưởng lợi lớn. Nhưng trong suốt quá trình đó, họ sẽ phải chấp nhận lúc nào cũng đứng trước bờ vực phá sản, lúc nào cũng phải trông chờ vào lòng tốt của các nhà đầu tư. Toàn bộ đội ngũ luôn phải thắt lưng buộc bụng và nghèo.
Thực ra, công ty gọi được vốn trăm triệu đô nhưng founder có rút tiền đó ra tiêu cá nhân được đâu. Tiền đó phải "đốt" để tăng trưởng người dùng. Công ty vẫn lỗ mạnh như vậy thì các nhà đầu tư đổ tiền vào công ty chứ không mua lại cổ phần. Như vậy, startup sẽ phải chịu một thời gian dài đói khổ, về mặt tài chính cá nhân sẽ không phải có của ăn của để. Cái gì cũng có hai mặt, cái gì cũng có giá của nó.
Nếu một người có mục tiêu rất rõ ràng, tập trung vào tối ưu, kiếm lợi nhuận, không cần "đua top", không cần đứng thứ mấy trên thị trường nhưng tự chủ được số phận của mình, tinh thần sẽ thanh thản và sung sướng. Về mặt tài chính cá nhân cũng tốt hơn, vì làm việc có lãi rồi, anh em chia nhau lương thưởng, cổ tức... Nếu đã đạt được cảm giác như thế rồi thì anh tự nhiên cũng chán không muốn quay lại cái cảm giác "đua top" nữa.
Nói thật là vài công ty của tôi cũng lớn rồi, có nhiều nhà đầu tư nước ngoài đến đề nghị đầu tư. Nhưng tôi cũng phải chọn, nhiều khi còn từ chối. Bây giờ họ đầu tư theo kiểu mua lại cổ phần thì tôi bán, chứ còn đầu tư vào công ty để đi "đốt tiền"thì tôi không muốn. Tôi không muốn đi lại con đường mà mình sẽ phải đánh đổi rất nhiều thứ. Đang ở thái cực âm lại phải xoay theo thái cực dương, chơi theo kiểu trái tay mà mình không thích.
Trước đây anh là người điều hành trực tiếp, còn bây giờ chủ yếu là tìm cơ hội đầu tư và chỉ làm ông chủ thôi thì sự khác nhau là gì?
Thứ nhất, làm điều hành trực tiếp thì không thể điều hành được nhiều thứ. Khi đã điều hành trực tiếp thì ngày đêm mình chỉ làm đúng một business (hoạt động kinh doanh) thôi nên lúc nào cũng bận bịu tối mặt tối mũi, không biết là xung quanh có những gì.
Các founder, CEO, đến một lúc nào đó cũng sẽ phải rời việc cụ thể, để làm tổng thể. Để làm gì? Để phát triển đất nước. Để phát triển công ty của mình ra theo nhiều hướng.
Ví dụ như một người làm cán bộ tỉnh, tức là đang điều hành trực tiếp, nhưng khi làm rất giỏi rồi thì anh ta phải lên làm trên trung ương, lúc đó lại phải làm tổng thể, dùng người, phối hợp các nguồn lực, để cả một tập thể nhiều thành phần có thể phát triển hơn.
Nói chung, sự nghiệp của mỗi người bao giờ cũng bắt đầu với việc cụ thể. Sau vài chục năm, khi đạt được thành tựu nhất định thì nên chuyển sang làm tổng thể. Vì khi mình có tuổi rồi sẽ không đủ năng lượng, sự chi tiết, nhanh nhạy để làm cụ thể như giới trẻ. Nếu mình cứ tiếp tục làm việc cụ thể thì dở.
Shark Bình nổi tiếng trên Shark Tank với hình tượng cá mập "đánh đập" startup, với những nhận xét "thẳng vào mặt". Giải thích về phong cách phũ phàng đó, Bình chia sẻ: "Giá mà cách đây 20 năm có người 'tát' vào mặt tôi như vậy, thì tôi đã tỉnh ra và rút ngắn được rất nhiều thời gian, sai lầm".
Nguyễn Hòa Bình (Shark Bình) là một trong những doanh nhân tiên phong khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ tại Việt Nam. Khởi nghiệp từ năm 2001 khi còn là sinh viên đại học Quốc Gia Hà Nội, Bình hiện là Chủ tịch HĐQT NextTech Group – một hệ sinh thái kinh tế số với gần 30 nền tảng công nghệ tại Việt Nam và 5 thị trường khác tại Đông Nam Á và Trung Quốc. Hệ sinh thái NextTech hiện có hơn 2.500 nhân viên, làm việc trong 4 lĩnh vực chính: Thương mại điện tử, Công nghệ tài chính, Dịch vụ hậu cần và Công nghệ giáo dục. Nguyễn Hoà Bình từng được bầu chọn là một trong mười người có ảnh hưởng lớn nhất đến Internet tại Việt Nam giai đoạn 2007-2017.
Trước đây, anh đầu tư và phát triển chợ điện tử trở thành sàn TMĐT lớn nhất Việt Nam nhưng giờ không còn thấy anh tham gia vào các trò chơi hoành tráng vậy nữa mà chỉ đầu tư vào các startup nhỏ, nhanh kiếm tiền. Điều gì đã khiến anh thay đổi?
Trong lĩnh vực start-up, đặc biệt là lĩnh vực công nghệ, có hai trường phái. Thứ nhất là "Burn to Grow" - đốt tiền để tăng trưởng, trường phái thứ hai là "Growth hacking" - không tập trung xây dựng các startup kỳ lân (unicorn) mà phát triển startup kiểu "con gián". Đó là mô hình mà trong bất kỳ điều kiện nào startup cũng tồn tại được. Họ tìm đến những thị trường ngách và có thể trở thành một "con gián to".
Trong quá trình triển khai và nghiên cứu mô hình "đốt tiền" từ cách đây mười mấy năm, tôi nhận thấy, năng lực cốt lõi mà mô hình này cần là gọi vốn. Tất nhiên là cũng cần những năng lực khác như tiêu tiền để tăng trưởng hoặc tối ưu hoá...
Yếu tố cốt lõi thứ hai là mô hình này phụ thuộc rất nhiều vào may mắn. Số phận của startup trong mô hình này không do bản thân mình quyết định, cũng không do năng lực tối ưu hay công nghệ mà là cuộc chơi của các tay tài chính nhiều hơn.
Tôi thấy rằng, cách xây dựng startup như vậy không phải trường phái của người Việt Nam. Như thời chiến, các quốc gia xâm lược theo trường phái "tay to" và rất nhiều đạn, trường phái còn lại – kiểu Việt Nam, là phải vào rừng, đánh du kích để tồn tại.
Khi nhìn lại năng lực đội ngũ, tôi thấy mình không giỏi gọi vốn, và muốn tự chủ số phận, thấy mình hợp với cách đánh "du kích" nên đi theo con đường đó. Vì thế, tôi tập trung làm các startup nhỏ, đi thị trường ngách rồi phát triển dần lên sau đó, rồi kết hợp thành một thế trận theo kiểu "chiến tranh nhân dân". Đó là một hệ sinh thái gồm nhiều startup từ nhiều nhánh nhỏ kết hợp lại. Có thể coi là một môn phái khác (cười).
Như vậy, theo anh thì các startup Việt Nam theo trường phái đốt tiền sẽ khó thành công?
Không có môn phái nào là tuyệt đối đúng, không có môn phái nào là tuyệt đối sai. Giống như thuyết âm dương, theo trường phái kia thì thiên về dương, rất cơ bắp, rất mạnh, còn mình đi theo hướng âm là uyển chuyển, mềm mại như dòng nước. Đấy là hai cách là hai cách tiếp cận đối lập nhau nhưng theo cách nào phải phù hợp với thể trạng của người đó. Người nào không có sức mạnh cơ bắp thì tập luyện Thái Cực quyền, người nào to khỏe hơn thì có thể theo môn boxing, võ tự do.
Vậy tại sao NextTech vẫn tham gia đầu tư vào cuộc chơi mà những startup khác đốt rất nhiều tiền mà chưa thấy tương lai rõ ràng như thương mại điện tử, gọi xe công nghệ hay fintech?
Thật ra, đừng nghĩ rằng có cuộc chơi nào là đốt tiền hay cuộc chơi nào không. Ví dụ thương mại điện tử, ta vẫn có thể chọn các mô hình hay cách làm kiếm được tiền luôn chứ không phải là đốt tiền. Fintech cũng vậy mà gọi xe công nghệ cũng thế. Thế nên việc đốt tiền hay là kiếm tiền chỉ là trường phái khác nhau thôi.
Cùng trong một chiến trường sẽ có hai cách chiến đấu. Một cách dùng chiến thuật biển người giống Trung Quốc ngày xưa, quân rất đông, bắn thoải mái, quân đông quá, địch không chịu được là thua. Nhưng cũng có cách đánh thứ hai, ta không "nướng quân" như thế mà đánh theo kiểu đặc công, dùng một vài người thôi nhưng luồn sâu đánh hiểm. Tương tự, cùng một mục tiêu như là fintech, thương mại điện tử hay gọi xe công nghệ thì cũng có nhiều cách đánh khác nhau.
Hiện nay, các công ty trong hệ sinh thái NextTech đều đi theo hướng có lãi và quy mô cũng ổn chứ không phải lãi "nhỏ xinh".
Về mảng gọi xe, Fastgo thì chưa có lãi nhưng một công ty khác là Hey-U đã có lãi, cũng đang đứng thứ 2-3 thị trường, khá mạnh và đang mở rộng ra nhiều tỉnh thành ở Việt Nam. Cũng là gọi xe công nghệ nhưng không hề đốt tiền mà lại kiếm tiền.
Trong quá trình kinh doanh, anh đã trải nghiệm vị thế đứng đầu thị trường TMĐT – một cuộc chơi rất lớn, còn giờ toàn đầu tư vào startup kiểu "con gián" thì cảm giác có gì khác nhau?
Tôi thanh thản và sung sướng hơn rất nhiều (cười). Đốt tiền và "đua top" (tranh giành vị trí số 1) là một trò chơi cảm giác mạnh. Hàng ngày mở mắt ra là phải nghĩ xem mình đốt bao nhiêu tiền, lúc nào cũng đau đầu xem tiền còn lại tiêu được mấy tháng và cảm giác ấy rất là phê (cười).
Tiki hay Momo cũng từng đứng trước thời điểm mà tiền chỉ còn có vài tuần, gần như là chỉ có phép màu mới cứu được họ ra khỏi tình huống như thế. Cảm giác đó cũng phải đánh đổi. Nếu may mắn vượt qua được, tới thời điểm nào đó, họ có thể được tưởng thưởng, và hưởng lợi lớn. Nhưng trong suốt quá trình đó, họ sẽ phải chấp nhận lúc nào cũng đứng trước bờ vực phá sản, lúc nào cũng phải trông chờ vào lòng tốt của các nhà đầu tư. Toàn bộ đội ngũ luôn phải thắt lưng buộc bụng và nghèo.
Thực ra, công ty gọi được vốn trăm triệu đô nhưng founder có rút tiền đó ra tiêu cá nhân được đâu. Tiền đó phải "đốt" để tăng trưởng người dùng. Công ty vẫn lỗ mạnh như vậy thì các nhà đầu tư đổ tiền vào công ty chứ không mua lại cổ phần. Như vậy, startup sẽ phải chịu một thời gian dài đói khổ, về mặt tài chính cá nhân sẽ không phải có của ăn của để. Cái gì cũng có hai mặt, cái gì cũng có giá của nó.
Nếu một người có mục tiêu rất rõ ràng, tập trung vào tối ưu, kiếm lợi nhuận, không cần "đua top", không cần đứng thứ mấy trên thị trường nhưng tự chủ được số phận của mình, tinh thần sẽ thanh thản và sung sướng. Về mặt tài chính cá nhân cũng tốt hơn, vì làm việc có lãi rồi, anh em chia nhau lương thưởng, cổ tức... Nếu đã đạt được cảm giác như thế rồi thì anh tự nhiên cũng chán không muốn quay lại cái cảm giác "đua top" nữa.
Nói thật là vài công ty của tôi cũng lớn rồi, có nhiều nhà đầu tư nước ngoài đến đề nghị đầu tư. Nhưng tôi cũng phải chọn, nhiều khi còn từ chối. Bây giờ họ đầu tư theo kiểu mua lại cổ phần thì tôi bán, chứ còn đầu tư vào công ty để đi "đốt tiền"thì tôi không muốn. Tôi không muốn đi lại con đường mà mình sẽ phải đánh đổi rất nhiều thứ. Đang ở thái cực âm lại phải xoay theo thái cực dương, chơi theo kiểu trái tay mà mình không thích.
Trước đây anh là người điều hành trực tiếp, còn bây giờ chủ yếu là tìm cơ hội đầu tư và chỉ làm ông chủ thôi thì sự khác nhau là gì?
Thứ nhất, làm điều hành trực tiếp thì không thể điều hành được nhiều thứ. Khi đã điều hành trực tiếp thì ngày đêm mình chỉ làm đúng một business (hoạt động kinh doanh) thôi nên lúc nào cũng bận bịu tối mặt tối mũi, không biết là xung quanh có những gì.
Các founder, CEO, đến một lúc nào đó cũng sẽ phải rời việc cụ thể, để làm tổng thể. Để làm gì? Để phát triển đất nước. Để phát triển công ty của mình ra theo nhiều hướng.
Ví dụ như một người làm cán bộ tỉnh, tức là đang điều hành trực tiếp, nhưng khi làm rất giỏi rồi thì anh ta phải lên làm trên trung ương, lúc đó lại phải làm tổng thể, dùng người, phối hợp các nguồn lực, để cả một tập thể nhiều thành phần có thể phát triển hơn.
Nói chung, sự nghiệp của mỗi người bao giờ cũng bắt đầu với việc cụ thể. Sau vài chục năm, khi đạt được thành tựu nhất định thì nên chuyển sang làm tổng thể. Vì khi mình có tuổi rồi sẽ không đủ năng lượng, sự chi tiết, nhanh nhạy để làm cụ thể như giới trẻ. Nếu mình cứ tiếp tục làm việc cụ thể thì dở.
Trong năm 2020, dưới tác động của đại dịch COVID-19 thì hệ sinh thái của NextTech bị ảnh hưởng ra sao?
Nhìn chung, năm vừa qua hệ sinh thái NextTech vẫn tăng trưởng tốt, con số tổng là tăng trưởng 80%. Thứ nhất là do dịch Covid-19, mọi người tăng cường sử dụng dịch vụ số hơn. Thứ hai, tăng trưởng cũng đến từ sự tích tụ những nỗ lực của NextTech trong quá khứ, đã có đà rồi. Đội ngũ "sale" của mình đông và thiện chiến. Các sản phẩm đã tạo được thói quen của khách hàng và giờ đã bắt đầu "chín".
Về bản chất, nguyên nhân tăng trưởng không đến trực tiếp từ Covid-19, mà là từ sự tích lũy trong 4-5 năm trước của những startup trong hệ sinh thái NextTech. Nếu không có Covid-19 thì chúng tôi còn tăng trưởng tốt hơn nữa.
Cuối năm 2020, NextTech vẫn cho ra mắt một startup mới – Học viện live stream NextOn, dạy livestream bán hàng online. Trong bối cảnh nhà nhà livestream, người người livestream thì NextTech lấy thế mạnh gì mà có thể dạy người khác livestream được?
Thật ra, rất nhiều người livestream tự phát, và trong số đó, cũng có một số người thành công bằng cái duyên cá nhân. Nhưng, sau quá trình quan sát, tôi nhận thấy, hầu hết mọi người đều thiếu sự bài bản, chuyên nghiệp, từ cách tiếp cận, sự chuẩn bị, kịch bản, cách tương tác với khách hàng…
Trong thể thao, ta hay dùng từ "phủi" để chỉ cách làm như vậy, tức là có năng khiếu, nhưng không được đào tạo bài bản. Một người đá bóng "phủi" có thể đá rất hay, nhưng đến một ngưỡng nào đó thì không thể nào phát triển lên được nữa. Nên ngành gì cũng vậy, cũng phải có sự đào tạo bài bản, nên mới sinh ra các trường lớp chuyên nghiệp. Giá trị của việc học tập và đào tạo bài bản là không bao giờ có thể bị phủ định.
Thứ hai, NextTech tập trung vào việc nghiên cứu các case study và những lý thuyết cơ bản rất thành công ở Trung Quốc. Đó là những người đã bán hàng nghìn tỷ đồng trong một phiên livestream. Những case đó được nghiên cứu kỹ lưỡng và dạy lại cho người Việt Nam, để những người đã từng livestream có thêm kiến thức và tăng được lượng người xem.
Một số học viên ở NextOn sau khi học về đã tăng lượng người xem phiên livestream của mình gấp 5-10 lần và tăng số đơn hàng gấp 3-5 lần.
Tôi cũng xin nói thêm, các giảng viên của NextOn không phải là những người livestream bán hàng thành công trước đó.
Vì sao NextOn lại không chọn các giảng viên là người có kinh nghiệm thực tế về livestream bán hàng?
Tại NextOn, các giáo viên hầu hết đều là những người đã có kinh nghiệm thực tế về mặt đào tạo, và họ được đào tạo theocác giáo trình chuyên nghiệp. Cách đào tạo của học viện là không đưa những người đã livestream thành công ra dạy, vì bản chất các kiến thức đều hầu hết đều là tự phát, đều là do cái duyên, bản năng cá nhân nên họ cũng khó có thể đem điều đó dạy lại người khác.
Những người dạy giỏi phải là những người nghiên cứu giỏi. Hiện nay, học viện đang có một đội ngũ chuyên gia từ Trung Quốc nghiên cứu bài bản lý thuyết, sau đó dạy lại cho các giảng viên, rồi giảng viên dạy lại cho học viên, giống như trường trung cấp ấy. Như vậy thì mới đạt được mục tiêu đào tạo hàng triệu người livestream thành công, chứ NextOnkhông dựa vào tên thương hiệu và tên tuổi của bất kỳ cá nhân nào.
Anh nổi tiếng với hình tượng cá mập "đánh đập" startup. Khi đưa ra những nhận xét thẳng thắn và có phần hơi "phũ" như vậy, anh nghĩ sao nếu bản thân mình cách đây 20 năm – thời điểm mới khởi nghiệp, nhận được những lời nhận xét đó?
Tôi sẽ rất biết ơn nếu như có những lời khuyên như vậy. Giá mà cách đây 20 năm có người 'tát' vào mặt tôi như vậy, thì tôi đã tỉnh ra, và giúp rút ngắn được rất nhiều thời gian, sai lầm và đau thương.
Thất bại mới là kinh nghiệm thực chiến đáng quý, kinh nghiệm thành công chỉ để tham khảo. Mỗi người thành công được theo câu chuyện của người ta, bởi vì người ta là người ta. Thế nhưng, người ta đã từng đi vào con đường này và bị sụt hố, dẫm gai, giúp mình tránh được con đường đó thì mới hữu ích.
Hiện nay, nhiều bạn trẻ "ồ ạt" khởi nghiệp, là một người đã chinh chiến trên nhiều chiến trường, anh có lời khuyên gì cho các startup?
Mình phải tìm thấy cái chân giá trị của mình là gì và xã hội có sẵn sàng trả tiền cho điều đó để nuôi sống startup của mình hay không. Khi startup đừng chỉ nhìn vào thành công của người khác, mà hãy nhìn cả vào thất bại của số đông.
Tinh thần startup cũng như một cỗ máy, cần có cái ga, và cũng cần phải có cái phanh. Cái ga là nhìn thấy thành công của người khác và làm cho mình khao khát, còn cái phanh là kinh nghiệm thất bại của họ, giúp mình nguội lại, tỉnh táo lại.
Một số startup công nghệ của người Việt ở nước ngoài được chuyển về Việt Nam, một số khác vẫn vận hành ở nước ngoài; họ có khát vọng thay đổi thế giới với sản phẩm mang công nghệ lõi của người Việt. Anh có nhận xét gì về khả năng thành công của họ?
Có nhiều loại doanh nhân, nhiều tầng, nhiều đẳng cấp khác nhau. Nhưng cứ ai làm ra tiền là tốt hết (cười).
Tôi rất khâm phục những người có khát vọng thay đổi thế giới và làm được, như kiểu Elon Musk. Họ làm những thứ mới hoàn toàn và thúc đẩy giới hạn của con người. Chỉ đẩy xa giới hạn con người thêm 1 milimet thôi cũng đã là vĩ nhân rồi.
Việt Nam rất cần có những doanh nhân như thế. Tuy nhiên, trên con đường làm được điều đó, tỷ lệ thất bại của các startup này còn cao hơn startup "đua top" rất, rất nhiều (cười). "Đua top" có công thức và đã thành công trên thế giới rồi. Còn những thứ nhân loại chưa làm bao giờ thì không có công thức nào cả.
Còn đại đa số thì vẫn là các doanh nhân tạo ra startup đem lại giá trị cho xã hội thông qua việc tối ưu hoá như thương mại điện tử, fintech, gọi xe... Mô hình thay đổi thế giới thì chỉ có vài vĩ nhân làm được thôi, còn startup tối ưu là phổ biến.
