Ba cách hiệu quả chống say xe

 

VnExpress.net xin giới thiệu bài viết của tác giả Dave Trần về nguyên nhân và phương pháp chống say xe, bên cạnh mẹo như dùng gừng theo dân gian.

 

Trước đây tôi cũng hay say nên rất hiểu và thông cảm với những ai phải đi lại nhiều. Tuy nhiên, tôi đã hoàn toàn hết say sau khi áp dụng thành công 3 cách là sử dụng thuốc chống say máy bay, tự cầm lái (thực tế là chẳng tài xế nào say), tập luyện và tuân theo các quy tắc khi ngồi trên ôtô.

 

1. Sử dụng thuốc chống say máy bay: Áp dụng cách này nếu bạn muốn đơn giản và hiệu quả, mỗi một lượt đi xe dùng 2 viên. Bạn ra hiệu thuốc mua 2 viên thuốc chống say máy bay (viên trắng nhỏ, loại của Pháp). Ăn no, không nhịn đói, uống đủ nước và 2 viên thuốc 30 phút trước khi bước lên xe.

 

Đặc biệt chú ý là bạn phải uống thuốc ít nhất 30 phút trước khi lên xe, không được uống kèm với bất kỳ thuốc chống say nào khác. Nếu không thuốc không có tác dụng. Hiệu quả rất cao, gần như không gây buồn ngủ hay say thuốc. Nhiều người say lên say xuống nhưng khi uống thấy cực kỳ hiệu nghiệm, đi hàng trăm km không cảm thấy gì.

Đọc sách báo là một trong những nguyên nhân gây say xe.

 

 

2. Tự cầm lái: Nếu bạn có điều kiện, hãy đi học lái xe và tự cầm lái. Vợ của một người bạn tôi cũng rất say xe. Chồng cô ấy chữa bằng cách bắt tự lái. Một thời gian sau chẳng thấy say nữa.

 

3. Luyện tập và tuân thủ các quy tắc: Ngồi cùng hướng với xe (mặt cùng hướng xe di chuyển, tuyệt đối không ngồi quay ngược lại), không nằm. Mắt nhìn đường qua kính chắn gió, quan sát tình huống giao thông trên đường, tưởng tượng như mình đang lái xe vậy. Bạn hạn chế nhìn qua cửa kính, không nhìn các vật quá gần di chuyển lướt qua liên tục sẽ chóng mặt.

 

Không ngồi ở cuối xe. Nên ngồi ghế nằm trên trục/cầu sau xe bởi vị trí này ít bị lạng nhất khi xe rẽ. Dùng bông gòn nhét vào hai tai, bạn sẽ thấy dễ chịu hơn nhiều khi không nghe tiếng động cơ gầm rú.

 

Đừng xuống kính và nên đi xe có điều hòa. Vì xuống kính sẽ có khói xăng vào xe. Nếu điều hòa hôi, có thể dùng quả quít, quả dứa để khử mùi. Bạn không được đọc bất cứ thứ gì trên tay (sách báo/điện thoại di động/laptop...), hạn chế tối đa việc nhắn tin vì các hành động này làm cho tiền đình phải hoạt động mạnh hơn bình thường, gọi điện thoại thì có thể được.

 

Khi xe phanh, hít thở từ từ, hít thật sâu dần dần cho đến khi thật căng hai lá phổi, giữ lấy hơi, không được thở ra vội vàng, giữ hơi đến khi xe giảm tốc hoàn toàn và bắt đầu chuyển động đều thì thở nhẹ ra nhưng thật từ từ, tiếp theo là hít thở sâu khoảng 2, 3 lần nữa.

 

Động tác này rất quan trọng, rất nhiều người say đã bị nôn khi xe phanh gấp hoặc đang đi dừng hẳn lại để bắt khách. Việc hít thở sâu và thở ra thật từ từ giúp cho cơ thể có nhiều ôxy, giữ hơi, đồng thời đây là một "tiểu xảo" để làm giảm sự nhạy cảm của tiền đình.

 

So với cách đầu tiên dùng thuốc thì cách này hơi phức tạp, đòi hỏi bạn phải tuân thủ đúng mới có hiệu quả. Tuy nhiên nếu áp dụng thành công bạn sẽ thấy rất vui, vì từ nay có thể đi du lịch, công tác xa thoải mái bằng ôtô mà không phải lo say nữa. Tôi đã chia sẻ phương pháp này với nhiều người, và phần lớn họ thấy hiệu quả.

 

Tôi và em trai đều là những người to khỏe nhưng trước đây đi tàu xe rất khổ, chỉ 15-20 km đã bị. Mỗi lần say thì như một trận ốm nặng, chẳng còn thiết tha đi tham quan du lịch gì nữa. Vốn là người cứng đầu, tôi không cam chịu việc say xe "lãng xẹt" như vậy.

 

Tôi đã suy nghĩ và tìm hiểu rất nhiều. Điều gì làm người ta bị say. Tại sao có người bị có người không? Sao đi xe máy không say, ngồi ôtô lại say dù vẫn là chuyện ngồi trên một vật khác di chuyển đưa cơ thể ta di chuyển theo. Câu trả lời nằm ở tiền đình của con người. Sở dĩ con người có thể đứng, đi bộ, leo cầu thang, đi thăng bằng (diễn viên nhào lộn), di chuyển linh hoạt trên đôi chân của mình mà không bị ngã là nhờ có tiền đình.

 

Tiền đình giúp cơ thể cảm nhận không gian, kiểm soát trạng thái thăng bằng. Bạn nhắm mắt cũng biết đang đứng thẳng/đứng nghiêng hay dốc ngược đầu, hay như khi bạn đi trong bóng đêm, không cần mắt để giữ thăng bằng. Tiền đình hữu ích như vậy, nhưng với những người say xe - những người có tiền đình quá nhạy cảm - nó lại là vấn đề.

 

Khi người bị say đi xe ôtô, tiền đình họ hoạt động mạnh hơn lúc bình thường. Nó cố gắng cảm nhận không gian và vị trí tương đối của cơ thể. Tuy nhiên, cùng lúc đó, 2 giác quan khác là mắt và tai cũng hoạt động tích cực. Thông tin thu nhận từ 3 cơ quan này không thống nhất, dẫn đến cơ thể mất kiểm soát thăng bằng và bắt đầu nôn nao.

 

Ví như xe ôtô phanh gấp, hoặc tăng tốc, tiền đình cảm nhận gia tốc thay đổi, tuy nhiên mắt người nhìn nội thất/một số vật nằm trong xe không chuyển động so với cơ thể, nên hai thông tin từ thị giác và tiền đình là không thống nhất.

 

Tai nghe tiếng máy rú to gây cảm giác xe chạy nhanh, nhưng có thể thực sự lúc đó xe không chạy nhanh và tiền đình cảm nhận xe chạy không nhanh (do tài xế chạy ép số thấp, khi lên dốc chẳng hạn). Sự không nhất quán giữa tiền đình, mắt và tai gây ra cảm giác say cho cơ thể. Vậy mọi phương pháp tập luyện hay quy tắc đi xe đều phải xoay quanh vấn đề giảm bớt sự nhạy cảm của tiền đình (tạm thời "tắt" nó đi).

 

Bạn sẽ để ý những điều khuyên không nên làm khi đi ôtô ở trên cũng đều từ nguyên lý này: ngồi ngược, nằm, đọc sách, nhìn vào nhà cửa xe cộ lướt qua liên tục... là những hành động làm cho tiền đình phải hoạt động mạnh hơn.

 

Chúc các bạn thành công và không còn say xe nữa.

Ưu nhược điểm của các tầm soát ung thư

Dưới đây là những đánh giá dựa trên bằng chứng về lợi ích và rủi ro của các loại xét nghiệm tầm soát ung thư phổ biến nhất. 

Tầm soát ung thư đại trực tràng

Bác sĩ có thể kê đơn một bộ dụng cụ mang về nhà; bạn sẽ gửi mẫu bệnh phẩm phân đến để kiểm tra máu vi thể hoặc chỉ dấu ADN của ung thư. Nhưng tiêu chuẩn vàng là soi đại tràng, một thủ thuật ngoại trú thường phải dùng thuốc an thần. Bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa sẽ sử dụng ống soi có gắn camera nhỏ để kiểm tra bên trong đại tràng. Soi đại tràng sigma, chỉ kiểm tra một phần ba dưới của đại tràng, và chụp đại tràng cắt lớp, sử dụng tia X để tạo ra hình ảnh đại tràng, được sử dụng ít thường xuyên hơn.

Tại sao cần thực hiện: Để phát hiện polyp đại tràng, có thể trở thành ung thư.

Dành cho: Nói chung được bắt đầu ở tuổi 50, mặc dù Hội Ung thư Mỹ (ACS), dựa trên bằng chứng về gia tăng ung thư đại trực tràng ở những người trẻ, gần đây đã khuyến nghị sàng lọc lần đầu ở tuổi 45.

Nếu bạn lo lắng về ung thư đại trực tràng hoặc có nguy cơ cao hơn vì có người thân trong gia đình được chẩn đoán ở độ tuổi 40 và 50, thì bạn có thể quyết định tầm soát trước tuổi 50. Các khuyến nghị khác bao gồm sàng lọc 10 năm một lần bằng nội soi, cứ 5 năm một lần với soi đại tràng sigma, hoặc mỗi một đến ba năm một lần với xét nghiệm phân (tùy theo loại xét nghiệm).

Những người từ 76 đến 85 nên nói chuyện với bác sĩ về việc liệu có cần tầm soát hay không. Ở tuổi 80, các nguy cơ của soi đại tràng như rách đại tràng và các biến chứng gây mê tăng lên.

Kết quả: Những phát hiện đáng ngờ trên bất kỳ lần tầm soát ít xâm lấn nào, bao gồm soi đại tràng sigma, thường sẽ có nghĩa là bạn sẽ được khuyên nên soi đại tràng.

Tầm soát ung thư miệng và cổ

Bác sĩ thường tiến hành những khám xét thực thể bao gồm mặt, cổ, mũi, miệng và họng trong khám sức khỏe định kỳ.

Tại sao cần thực hiện: Để kiểm tra ung thư và tiền ung thư.

Dành cho: Các bệnh viện và phòng khám thường tổ chức các buổi khám miễn phí, nhưng các tổ chức y tế lớn như USPSTF, ACS và Hội Nha khoa Mỹ (ADA) không khuyến nghị tầm soát cho người khỏe mạnh.

Kết quả: Nếu phát hiện bất kỳ điều gì nghi ngờ, bác sĩ sẽ tiến hành sinh thiết và loại bỏ tổn thương nếu nó là ung thư. Hầu hết các khối được tìm thấy là vô hại, do đó, việc khám có thể dẫn đến dương tính giả cũng như sinh thiết và điều trị không cần thiết.

Tầm soát ung thư da

Bác sĩ sẽ kiểm tra da của bạn bằng mắt thường.

Tại sao cần thực hiện: Đối với các chỉ báo của ung thư da. Tỷ lệ u hắc tố ác tính, loại ung thư da chết người nhất, đã tăng trong 30 năm qua.

Dành cho: Những người bị tăng nguy cơ - nam giới trên 50 tuổi và những người có hơn 50 nốt ruồi; những người có nốt ruồi lớn, bất thường, da trắng, hoặc giảm khả năng miễn dịch; hoặc những người có tiền sử cá nhân hoặc gia đình mạnh về ung thư da - nên được tầm soát, theo Hội Da liễu Mỹ. Nếu bạn nằm trong số đó, hãy nói chuyện với bác sĩ da liễu về tần suất đi khám.

Tất cả mọi người đều nên quen thuộc với những nốt sạm màu, nốt ruồi và tàn nhang của mình, và đến gặp bác sĩ da liễu nếu nhận thấy những nốt bất thường, bao gồm những nốt đang thay đổi, ngứa hoặc chảy máu.

Kết quả: Bác sĩ có thể sinh thiết nốt nghi ngờ. Đối với ung thư da đã được chẩn đoán, điều trị phụ thuộc vào loại và phạm vi.

Cẩm Tú

Theo CR

Đừng quá lo lắng khi bị HbsAg (+)!

Xét nghiệm HBsAg dương tính (+) là trường hợp rất hay gặp. Đã có nhiều người mất ăn mất ngủ, tốn tiền vô ích chỉ vì kết quả xét nghiệm HBsAg (+) khi gặp phải thầy thuốc không có tâm trong khi HBsAg (+) chưa phải là đã dính bệnh viêm gan siêu vi (VGSV) B.

Cứ 10 người xét nghiệm, thì 2 người có HBsAg (+)

 

Hầu như những đợt khám sức khỏe tổng quát tại đơn vị, cơ quan nào đó, thì cũng có một số người có kết quả xét nghiệm HBsAg (+). Anh Nguyễn Đức Liên (ngụ ở TPHCM) tỏ ra khá lo lắng khi mới đây cơ quan anh tổ chức khám sức khỏe định kỳ cho nhân viên, và kết quả xét nghiệm máu của anh có HBsAg (+).

 

Lo lắng, nhưng cũng nghi ngờ với kết quả xét nghiệm ấy, anh Liên đã đến Viện Pasteur TP.HCM để xét nghiệm kiểm tra lại, và thật bất ngờ lần xét nghiệm này (cách lần xét nghiệm trước không bao lâu) lại cho kết quả HBsAg âm tính (-)! Nhờ vậy, anh an tâm đi tiêm ngừa, với lòng nhẹ nhõm không còn lo lắng nữa.

 

Còn anh Tr. V. Th., có vợ là nhân viên y tế đang công tác tại một bệnh viện ở TPHCM, nhưng khi qua xét nghiệm, anh cũng dương tính với HBsAg. Sau đó, anh đã xé phần báo kết quả vì sợ bị... vợ biết!

 

"Nhiều trường hợp thầy thuốc không có tâm, đã lạm dụng trong việc điều trị VGSV B, chỉ tội nghiệp người bệnh "oằn mình" chịu một khoản tiền thuốc khá lớn hằng tháng" - đó là lời cảnh báo của các bác sĩ chuyên khoa!

 

Theo Bác sĩ Trương Hữu Khanh - Trưởng khoa Nhiễm (Bệnh viện Nhi đồng 1, TP.HCM): "Kết quả xét nghiệm HBsAg (+) là rất thường gặp ở người dân trong nước, bình quân, cứ xét nghiệm máu trên 10 người, thì có 2 người cho kết quả HBsAg (+).

 

Tuy nhiên, đây chỉ là những người lành mang trùng; đó là chưa nói đến độ tin cậy về xét nghiệm của một số nơi, có thể cho kết quả dương tính giả (có thể do kỹ thuật làm; do kíp - loại test dùng trong xét nghiệm không tốt...)!  Chính vì vậy, khi làm xét nghiệm cần chọn nơi đáng tin cậy (như Viện Pasteur, hay các cơ sở y tế lớn...)"!

 

Tương tự, bác sĩ Bành Vũ Điền - Trưởng khoa Viêm gan (Bệnh viện Chợ Rẫy, TPHCM) cũng cho biết: "HBsAg (+) chiếm khoảng 15% - 20% dân số trong nước. Nhưng đây chỉ là một xét nghiệm tầm soát, chỉ nói lên người đó có nhiễm siêu vi B thôi, chứ chưa hẳn đã là mắc bệnh VGSV B".

 

Theo bác sĩ Trương Hữu Khanh: "Một người có HBsAg (+) thì cần làm tiếp xét nghiệm men gan. Nếu men gan tăng trong vòng 6 tháng (làm lần đầu men gan tăng, theo dõi, mấy tháng sau làm lại cũng tăng) thì mới gọi là VGSV B mãn. Còn nếu men gan tăng, rồi giảm lại ở lần xét nghiệm sau trong vòng trước 6 tháng, thì đó chỉ là VGSV B cấp". Còn theo bác sĩ Bành Vũ Điền, kỹ hơn cần làm thêm xét nghiệm sinh học phân tử (định lượng HBV DNA).

 

Một người có kết quả HBsAg (+) thì các thành viên trong gia đình cần làm xét nghiệm kiểm tra xem có bị nhiễm bệnh chưa, có kháng thể chưa. Chỉ tiêm ngừa khi chưa bị nhiễm (HBsAg âm tính) hoặc bị nhiễm (HBsAg (+)) nhưng chưa có kháng thể. Còn xét nghiệm có HBsAg (+) nhưng đã có kháng thể rồi thì không cần tiêm ngừa.

 

VGSV B lây qua đường máu, đường tình dục, từ mẹ sang con (nhiều nhất là trong lúc sinh và sau khi sinh). Nếu bà mẹ đang mang thai, phát hiện bị nhiễm bệnh, thì con sinh ra phải được tiêm thuốc trong vòng 12 giờ đầu sau sinh và không được cho trẻ bú mẹ để tránh bị lây nhiễm bệnh. Đây là điều rất quan trọng, bởi nhiều bà mẹ mang thai không biết mình bị bệnh, nên không có biện pháp phòng cho con khiến trẻ bị lây nhiễm (70% trẻ bị lây nhiễm trong năm đầu).

 

Người lành mang trùng cũng có thể lây bệnh cho người khác, vì thế cần phải dùng bàn chải đánh răng riêng, dao cạo râu riêng... Ăn uống chung, tiếp xúc không làm lây bệnh, trừ khi bị chảy máu. Đối tượng dễ bị lây nhiễm là nhân viên y tế (gặp nhiều nhất), cô giáo nhà trẻ.

 

Khi nào mới cần điều trị?

 

Bác sĩ Trương Hữu Khanh cho rằng, đối với những trường hợp bị VGSV B cấp, triệu chứng bệnh biểu hiện bao gồm: vàng da, nước tiểu vàng, sốt nhẹ, chán ăn, rối loạn tiêu hóa... chỉ cần nhập viện để được theo dõi. Cần nghỉ ngơi, dùng ít thuốc bổ, ăn uống làm nhiều bữa để dễ dung nạp; hạn chế dùng một số loại thuốc, thực phẩm (bia, rượu...) có hại đến gan. Đa phần ở thể cấp, bệnh sẽ tự lui.

 

Còn theo bác sĩ Bành Vũ Điền: "Có một điểm đặc biệt là, những người trên 20 tuổi nếu mắc bệnh, thì diễn tiến bệnh thường lành tính hơn. Nghĩa là, bệnh thường ở thể cấp tính, không cần chữa thuốc đặc hiệu, bệnh cũng sẽ tự khỏi. Chỉ độ 10% trường hợp có thể diễn tiến sang bệnh mãn tính.

 

Tuy nhiên, thực tế hiện nay có quá nhiều bác sĩ vì không nắm chuyên môn hay vì lý do khác đã lạm dụng trong việc điều trị, điều trị không đúng, chỉ khổ cho người bệnh. Nguy hiểm nhất là mắc bệnh ở trẻ sơ sinh: hơn 90% sẽ diễn tiến sang mãn tính vì nhiều trường hợp mắc bệnh nhưng không có biểu hiện lâm sàng rõ (chỉ qua xét nghiệm mới biết). Đây mới thực sự là mối nguy, bởi không những bệnh dẫn đến mãn tính nặng, mà còn là mầm bệnh làm lây lan cho người khác". 

 

Việc điều trị VGSV B mãn tính có rất nhiều phác đồ, tuy nhiên đây là những thuốc rất đắt tiền và thời gian điều trị rất lâu, tính bằng năm, phần lớn là điều trị ngoại trú. Nếu bị bệnh mãn tính cần chọn thầy thuốc có chuyên môn để được theo dõi, điều trị lâu dài, nhiều khi suốt đời.

 

Nếu bệnh mãn tính mà không chữa trị có thể dẫn đến xơ gan, ung thư gan (tỷ lệ dẫn đến xơ, ung thư gan dưới 20%). Cũng có trường hợp bệnh mãn tính, nhưng cũng tự hết.

 

Theo Thanh Tùng

 Thanh niên