Nhận diện tội phạm mạng sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo để giả mạo hình ảnh, giọng nói (Deepfake) để lừa đảo chiếm đoạt tài sản

Lợi dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) giả mạo hình ảnh, giọng nói (Deepfake) để lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Thời gian qua, tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng có chiều hướng gia tăng và diễn biến phức tạp.

Các thủ đoạn phổ biến tội phạm sử dụng để lừa đảo trên không gian mạng trong thời gian qua

Thứ nhất, giả mạo các trang thông tin điện tử cơ quan, doanh nghiệp (bảo hiểm xã hội, ngân hàng,…) đánh cắp, chiếm đoạt thông tin dữ liệu cá nhân của người đăng nhập sau đó thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản.

Thứ hai, thông qua hoạt động của các sàn đầu tư chứng khoán quốc tế, giao dịch vàng, ngoại hối, giao dịch tiền ảo, dự án bất động sản,… hoặc hoạt động kinh doanh đa cấp trái phép qua mạng để quảng cáo, lôi kéo số lượng lớn người tham gia đầu tư, kinh doanh nhằm mục đích lừa đảo chiếm đoạt số tiền của người tham gia.

Thứ ba, đăng tin tuyển cộng tác viên bán hàng online trên các trang mạng xã hội (Zalo, Facebook, Tiktok,…), nhận việc làm tại nhà, không mất thời gian di chuyển, bỏ tiền tạm ứng hoặc thanh toán trước đơn hàng khoảng vài trăm nghìn để đặt hàng, sau đó nhận tiền công kèm theo lãi đơn hàng và tiền thưởng. Tuy nhiên, sau khi thanh toán đơn hàng và đặt hàng, nạn nhân bị chiếm đoạt số tiền tạm ứng hoặc thanh toán đơn hàng.

Thứ tư, sử dụng thủ đoạn chiếm quyền điều khiển tài khoản mạng xã hội. Sau đó, nhắn tin lừa đảo đến danh sách bạn bè của người bị hại thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản.

Thứ năm, giả danh cơ quan Công an, Viện kiểm sát, Tòa án gọi điện qua giao thức VoIP để hăm dọa bị hại có liên quan đến các vụ án đang điều tra, yêu cầu bị hại chuyển tiền đến các tài khoản do các đối tượng chỉ định hoặc yêu cầu cung cấp mã OTP để xác thực chuyển tiền để kiểm tra, xác minh sau đó chiếm đoạt.

Thứ sáu, thông qua hoạt động thương mại điện tử để rao bán hàng giả, hàng nhái để chiếm đoạt tiền của người tham gia giao dịch.

Thứ bảy, sử dụng các thông tin trên thẻ căn cước công dân (CCCD) để lừa đảo, các đối tượng sử dụng nhiều thủ đoạn khác nhau để thu thập hình ảnh CCCD của người dân. Sau đó, sử dụng thông tin trên CCCD để đăng ký mã số thuế ảo hoặc để vay tiền các tổ chức tín dụng trên mạng xã hội với lãi suất rất cao hoặc sử dụng thông tin để thực hiện hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Thứ tám, thủ đoạn cố ý chuyển nhầm tiền vào tài khoản ngân hàng để lừa đảo. Các đối tượng cố ý chuyển nhầm một khoản tiền vào tài khoản của bị hại, rồi giả danh là người thu hồi nợ, yêu cầu người nhận trả lại số tiền kia như một khoản vay với lãi suất rất cao.

Thủ đoạn mới, tội phạm trên không gian mạng giả mạo hình ảnh, giọng nói (Deepfake) để chiếm đoạt tài sản

Tội phạm mạng sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo giả mạo hình ảnh, giọng nói (Deepfake) bắt chước hành vi của con người để thu thập thông tin trái phép (Deepfake với khả năng học hỏi dữ liệu khuôn mặt, hình ảnh và cả giọng nói của con người, nó sẽ khiến khuôn mặt của một người A được gắn lên cơ thể của người B rất giống thật, đến mức rất khó để nhận biết nếu chỉ đơn giản là nhìn lướt qua). Sau khi xác định mục tiêu, tội phạm mạng sử dụng trí tuệ nhân tạo để so sánh ảnh người dùng trên các nền tảng khác nhau, từ đó xác định tất cả thông tin mạng xã hội của nạn nhân. Tiếp đến, tội phạm mạng tạo hình ảnh, âm thanh và thậm chí video giả mạo để khiến nạn nhân tin rằng mình đang tương tác với người mà mình tin tưởng để lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Sau đây là các dấu hiệu để nhận diện tội phạm mạng sử dụng Deepfake để lừa đảo chiếm đoạt tài sản:

- Dấu hiệu thứ nhất, khẩu hình miệng không đồng bộ với lời nói;

- Dấu hiệu thứ hai, hiện lên các đồ vật kỹ thuật số trong hình ảnh;

- Dấu hiệu thứ ba, nhân vật nói liên tục, không chớp mắt;

- Dấu hiệu thứ tư, video có những sự nhấp nháy lạ thường;

- Dấu hiệu thứ năm, âm thanh và/hoặc video chất lượng thấp;

- Dấu hiệu thứ sáu, thay đổi tông màu da liên tục;

- Dấu hiệu thứ bảy, chuyển động giật cục, như một đoạn video lỗi;

- Dấu hiệu thứ tám, ánh sáng bị thay đổi liên tục từ khung hình này sang khung hình tiếp theo;

Khuyến nghị người dùng mạng xã hội lưu ý một số vấn đề như sau:

Một là, hạn chế quyền truy cập vào giọng nói, hình ảnh. Những kẻ lừa đảo cần các bản ghi âm, hình ảnh hoặc cảnh quay của nạn nhân để tạo ra những sản phẩm giả. Để ngăn chặn việc dữ liệu hình ảnh, âm thanh của bạn bị sao chép, hãy hạn chế sự hiện diện của bạn trên mạng xã hội hoặc đặt tài khoản của bạn ở chế độ riêng tư, chỉ chấp nhận yêu cầu từ những người bạn tin tưởng.

Hai là, đặt mật khẩu mạnh (trên 8 ký tự, có chữ HOA, chữ thường, ký tự đặc biệt) cho các tài khoản mạng xã hội, xác thực mật khẩu 02 lớp, mỗi tài khoản mạng xã hội sử dụng mật khẩu khác nhau không sử dụng chung 01 mật khẩu, lưu ý nên thường xuyên thay đổi mật khẩu.

Ba là, không truy cập bất kỳ đường link lạ nào. Khi được người thân gửi cho một đường link với những cấu trúc lạ, đừng vội vàng nhấp vào đường link/nút đó. Hãy tìm cách xác minh lại với người đã gửi tin nhắn cho bạn.

Bốn là, luôn xác minh thông tin. Nếu nhận được một đoạn tin nhắn thoại đặc biệt là các tin nhắn hướng đến mục đích vay tiền hoặc mượn tài sản cá nhân của bạn. Dù cho giọng nói nghe rất quen thuộc và cực kỳ giống thật, tốt nhất bạn vẫn nên gọi lại bằng số điện thoại mà bạn biết là chính xác để xác minh rằng đồng nghiệp, người thân đó của bạn đã thực sự gửi yêu cầu bằng tin nhắn thoại (Không sử dụng tài khoản mạng xã hội như Zalo, Messenger,... để xác minh thông tin vì độ tin cậy không cao).

Năm là, không chuyển tiền khi chưa xác minh thông tin. Nếu nhận được một cuộc gọi chuyển tiền hoặc video call với nội dung chuyển tiền, dù là người thân thiết, bạn vẫn hãy xem kỹ số điện thoại, email hoặc tài khoản có trùng hợp với người đang thực hiện yêu cầu hay không. Thông thường các đối tượng sẽ yêu cầu chuyển tiền sang một tài khoản bên thứ ba hoặc sang một tài khoản có tên gần tương tự.

Sáu là, không cài đặt bất kỳ phần mềm lạ nào xuống điện thoại khi người không quen biết hướng dẫn cài đặt.

Bảy là, cảnh giác với các cuộc điện thoại từ số máy lạ, nhất là các số máy có đầu số nước ngoài; tuyệt đối không cung cấp số điện thoại cá nhân, thông tin cá nhân cho bất kỳ tổ chức, cá nhân nào khi chưa biết họ là ai và sử dụng vào mục đích gì.

Để không vướng vào bẫy lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng, mọi người hãy cẩn trọng khi sử dụng mạng internet, đặc biệt là các nền tảng mạng xã hội, nơi mà chúng ta luôn thoải mái chia sẻ rất nhiều thông tin cá nhân, đây là điều kiện các đối tượng xấu dễ dàng lợi dụng để thực hiện hành vi lừa đảo. Khi có dấu hiệu bị lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng hãy liên hệ với Cơ quan Công an, hoặc báo cáo trực tiếp trên ứng dụng VNeID  để được hướng dẫn, xử lý kịp thời./.

Hướng dẫn báo cáo, tố giác tội phạm trên VNeID youtu.be

Theo Báo Vĩnh Long

Ông Hoàng Nam Tiến: Tại nhiều DN, giờ không phải lúc 'Có thưởng Tết không?', mà là lúc trả lời câu hỏi 'Chúng ta có tồn tại hay không?'

"Giai đoạn này các CEO cần chuyển từ quản lý, quản trị doanh nghiệp sang 'chỉ huy doanh nghiệp', tức chuyển doanh nghiệp sang tình trạng thời chiến. Hãy nói thẳng với tất cả nhân sự chúng ta rằng khó khăn các bạn đều biết, hiện nay không phải lúc lên đòi hỏi tôi 'Sao chưa tăng lương', hay 'Chị ơi, anh ơi, sắp đến Tết rồi, có thưởng hay không?'. Bây giờ là lúc trả lời câu hỏi 'Chúng ta có tồn tại hay không?'", ông Hoàng Nam Tiến chia sẻ.

"Không một giai đoạn nào khó khăn và thử thách trí tuệ và năng lực con người như chiến tranh. Tình huống hiện tại khó khăn không khác gì một cuộc chiến khi sức mua của thị trường giảm, và có lẽ năm 2024 cũng không quá khả quan cho chúng ta", ông Hoàng Nam Tiến – Phó Chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học FPT chia sẻ với hơn 500 doanh nghiệp vừa và nhỏ trong một sự kiện gần đây.

Từ kinh nghiệm 33 năm sinh tồn và phát triển của FPT, ông Tiến cho rằng giai đoạn này các CEO cần chuyển từ quản lý, quản trị doanh nghiệp, sang "chỉ huy doanh nghiệp", tức chuyển doanh nghiệp sang tình trạng thời chiến.

"Hãy nói thẳng với tất cả nhân sự chúng ta rằng khó khăn các bạn đều biết, hiện nay không phải lúc lên đòi hỏi tôi 'Sao chưa tăng lương', hay 'Chị ơi, anh ơi, sắp đến Tết rồi, có thưởng hay không?'. Bây giờ là lúc trả lời câu hỏi 'Chúng ta có tồn tại hay không?'"

"Chúng ta không tồn tại qua Tết này thì đừng nói lương thưởng, ngay cả chỗ làm của các anh chị ngày hôm nay chưa chắc đã còn. Bất kỳ doanh nghiệp lớn hay nhỏ giờ đều cần siết chặt đội ngũ, đoàn kết lại, tiết kiệm tất cả các khoản chi phí, làm sao giữ được tiền mặt trong tay, làm sao giữ được từng khách hàng cũ… để duy trì hoạt động của mình", ông Tiến nói.

Theo ông Tiến, "thương trường là chiến trường", các doanh nghiệp vừa và nhỏ cần học tập kinh nghiệm từ những binh pháp thế giới và từ chính lịch sử dân tộc để tồn tại và phát triển.

Giữ vững trận địa, đếm từng khách hàng quen

Trong binh pháp đều chia sẻ trong đánh trận việc cốt tử là "giữ vững trận địa". Trong kinh doanh, khi cả thị trường đều khó khăn, việc dốc thêm tiền vào các chiến dịch quảng cáo, sale... để mở rộng thị phần thường không đạt hiệu quả như kỳ vọng. Nguồn lực đó nên được đầu tư cho việc giữ vững từng khách hàng quen, thậm chí là phải ĐẾM từng khách hàng quen, phục vụ họ thật tốt để tạo ra nguồn lực ổn định duy trì doanh nghiệp. "Tìm kiếm một khách hàng mới phải bỏ ra 10 lần so với việc duy trì khách hàng cũ", ông Tiến cho biết.

Để giữ được khách hàng cũ, theo ông, việc quan trọng là phải luôn "ngồi vào vị trí khách hàng" và "đặt mình vào vị trí đối thủ", tức là luôn suy nghĩ và cấu trúc hoạt động kinh doanh theo hướng mang lại lợi ích cho khách hàng. Vì thế, không thể bán thứ mình có mà phải bán cái khách hàng cần, hơn nữa trong tình huống này, còn phải bán với mức giá mà họ có thể mua được. 

Điều này sẽ tạo ra một thế trận vững chắc, khiến khách hàng hiểu và gắn bó với mình hơn. Trong binh pháp Tôn tử , đó chính là câu "Biết mình biết ta, trăm trận không thua".

Quân quý ở tinh thuệ, không quý ở số đông

Trong hoàn cảnh khó khăn, thị trường suy giảm, tình huống cắt giảm nhân sự là không thể tránh khỏi. Theo ông Tiến, trong tình huống bị cắt giảm, các doanh nghiệp vừa và nhỏ nên giữ lại đội ngũ tinh nhuệ, những người cống hiến và xông pha cho công ty. Điều này đã được nhiều vị tướng trên thế giới và cả Việt Nam rút ra trong quá trình chiến đấu: "Quân quý ở tinh nhuệ, không quý ở số đông. Lấy đoản binh để thắng trường trận", ông Tiến trích lại văn thư của Trần Hưng Đạo.

Mặt khác, càng trong giai đoạn khó khăn, càng phải coi trọng việc bồi dưỡng nhân tài - những nhân sự quan trọng của công ty. Hơn nữa, không đào tạo những kiến thức cao siêu mà phải tìm kiếm những khóa học, kiến thức thật thực tế, áp dụng ngay vào quá trình quản lý doanh nghiệp và phát triển kinh doanh. Các cá nhân này sẽ hiểu rõ vì sao công ty vẫn giữ mình, vẫn đầu tư phát triển cho mình, từ đó vì công ty và sự nghiệp của cá nhân mà xông pha chiến đấu.

Lúc này, họ sẽ không còn là người đi làm thuê mà là đồng đội, đồng chí của lãnh đạo. Điều này cũng sẽ tạo ra sức bật cho doanh nghiệp sau này, khi khó khăn qua đi và đội ngũ cốt lõi đã được "huấn luyện" qua gian khó sẽ có được năng lực mạnh mẽ, sẵn sàng chinh phục thị trường.

Nhân sự là tài sản quý nhất của công ty?

Nhiều nhà lãnh đạo cấp cao luôn miệng nói rằng: "Con người là tài sản quan trọng nhất trong tổ chức/công ty của tôi" hoặc "nhân viên luôn là số 1 trong tổ chức của tôi", đặc biệt là trong các ngành: CNTT-phần cứng/mạng, CNTT-phần mềm, đồ gỗ,.. Nhưng những lời vàng ý ngọc này đang ngày càng trở lên nhàm chán hơn, không ai còn hứng thú nghe chúng nữa.

Tất nhiên, việc tán dương nhân viên dường như là rất tốt. Nhưng thậm chí khi nền kinh tế vững mạnh, vẫn đâu đó tồn tại một khoảng cách khổng lồ giữa những lời hùng biện và thực tế trong các công ty. Vào thời điểm hiện tại, các công ty đang phải đối mặt với một bài kiểm tra khó khăn để chứng minh tầm quan trọng của nhân viên đối với các công ty là như thế nào.

Thường thì phản ứng đầu tiên của các công ty trước giai đoạn khó khăn đó là giảm chi phí lao động. Họ kỳ vọng rằng việc giảm thiểu biên chế, đóng băng hay giảm tiền lương và thưởng sẽ giúp họ phần nào trong giai đoạn khó khăn này. Điều này có thể là động thái đúng đắn khi nguồn lực kinh tế của con người không phải là nguồn lợi thế cạnh tranh chính. Nhưng đối với những công ty làm việc cần chiều sâu kiến thức, nơi mà các nhân viên được đòi hỏi cần phải tăng thêm giá trị có ý nghĩa cho sản phẩm và dịch vụ, thì dường như việc tập trung vào cắt giảm chi phí lao động cũng chính là cắt giảm những tài sản quý giá của công ty. Thay vào đó, hãy biến khoảng thời gian nền kinh tế lâm vào khủng hoảng thành một cơ hội để dành lấy và làm tăng thêm lợi thế cạnh tranh được xây dựng dựa trên nền tảng con người.

Nền kinh tế trì trệ tạo cơ hội cho những chuyên gia săn đầu người 

Khoảng thời gian nền kinh tế lâm vào trạng thái khủng hoảng tạo ra thị trường nhân tài cho người mua cũng chỉ đơn giản như khoảng thời gian này tạo ra một thị trường bất động sản. Các công ty tập trung vào nguồn lực con người nhận ra điều này và coi khủng hoảng như một cơ hội để làm tăng chất lượng của nguồn tài sản quan trọng nhất công ty - nguồn lực con người. Cách thức hiển nhiên nhất đó là họ cố gắng tuyển dụng những cá nhân mà trong giai đoạn nền kinh tế yên bình vượt quá khả năng của họ hoặc rất khó tiếp cận. Những nhân tài này nhìn thấy những đồng nghiệp đang dần bị sa thải và được cấp trên thông báo rằng lương đang bị đóng băng, nên họ cũng không còn mấy mặn mà với công ty nữa và qua đó rất dễ bị "lôi kéo".

Tuy vậy, không phải cứ trong giai đoạn khó khăn là con người nhất thiết phải chập nhận những lời mời chào rẻ mạt nhất. Họ có thể vẫn muốn tiếp tục bám trụ cho dù công ty đang cực kỳ khủng hoảng bởi vì họ có thâm niên, vị trí và vị thế cao. Do vậy, trừ khi một công ty đang hoạt động tốt trong giai đoạn nền kinh tế khủng hoảng, như Google chẳng hạn, công ty nào muốn tận dụng cơ hội thị trường nhân tài này đều cần phải đưa ra mức lương cao hơn, chế độ tốt hơn để tuyển dụng những nhân tài sừng sỏ từ các công ty khác.

Viễn cảnh tuyệt vời nhất đó là, thậm chí trong giai đoạn khủng hoảng công ty vẫn có đủ khả năng để tuyển dụng những nhân tài mới mà không cần phải giảm biên chế nhân viên hiện tại; nhưng nếu không rơi vào trường hợp tuyệt vời này, cũng không có gì là sai khi công ty thực hiện việc giảm biên chế dựa trên kết quả làm việc của các nhân viên hiện tại đồng thời tuyển dụng thêm những nhân tài mới. Nếu quá trình này được thực hiện tốt, nó có thể đồng thời phục vụ việc tăng cường sự tập trung vào kết quả hoạt động và nâng cấp chất xám cho công ty.

Nhưng nếu một tổ chức bắt buộc phải giảm thiểu nhân viên, thậm chí là những nhân viên xuất sắc, vậy họ phải làm sao?. Trong trường hợp này, mục tiêu của công ty nên là giảm thiểu nhân viên theo cách sẽ không làm tổn hại và có thể làm tăng cường danh tiếng của người sử dụng lao động.

Ví dụ như, trong giai đoạn suy thoái của kỷ nguyên dot.com, tập đoàn Cisco đã tiến hành một loạt bước đi nhằm đảm bảo rằng họ vẫn tiếp tục được nhân viên nhìn nhận là một ông chủ tốt mặc dù họ phải giảm thiểu nhân lực. Công ty đã đưa ra quy định ngày nghỉ phép cho một số nhân viên của công ty và đưa ra quy định chi trả một nửa lương cho những công nhân bị sa thải đi làm việc cho những hội từ thiện hoặc những công việc mạo hiểm. Công ty cũng giúp đỡ trợ cấp tiếp tục giáo dục cho những nhân viên cũ của công ty muốn nâng cao kỹ năng hoặc thay đổi nghể nghiệp. Không có gì đáng ngạc nhiên, khi Cisco vượt qua giai đoạn khủng hoảng và bắt đầu tái tuyển dụng, công ty không gặp bất kỳ rắc rối nào và vẫn đủ sức hấp dẫn những nhân tài bậc nhất bởi vì công ty đã thể hiện họ dường như là một nơi rất tốt để làm việc.

Cách tiếp cận của Cisco không phải là hoàn hảo cho mọi công ty, nhưng mỗi công ty cần phải xem xét mức ảnh hưởng mà những hành động cắt giảm chi phí có thể gây tổn hại tới hình ảnh của công ty. Nếu công ty tiến hành không "khéo", thậm chí một hành động cắt giảm chi phí nhỏ cũng có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng trong dài hạn tới công ty.

Cuốn cẩm nang chết người 

Cùng xem xét hành động của hãng hàng không Northwest. Gần đây ban quản lý công ty gửi một cuốn sách nhỏ tới các nhân viên về vấn đề sa thải, chỉ cho họ cách thức họ có thể tiết kiệm tiền sau khi bị sa thải. Những lời khuyên của cuốn "101 cách thức tiết kiệm tiền" của Northwest có những chiêu như mua trang sức ở hiệu cầm đồ, lấy những bộ phận của ô tô ở các bãi rác, thời gian tắm ít hơn, và tìm kiếm những thứ có giá trị trong các bãi rác bằng cách lao vào tìm kiếm ở đó!

Nhân viên đã bị tổn thương tinh thần nghiêm trọng sau khi cuốn sách được kỳ vọng là một cuốn cẩm nang được phân phát đi. Ban quản lý đã xin lỗi vì cho phát hành nó, nhưng những tổn thương thì không thể khắc phục được.

Cho tới nay, có rất ít công ty đang phản ứng với tình trạng trì trệ hiện tại của nền kinh tế bằng phương châm nhân viên là tài sản quý giá nhất của công ty. Ngày càng có nhiều công ty báo cáo giảm biên chế và đóng băng tiền lương của nhân viên. Nhưng nếu công ty của bạn muốn biến con người thành tài sản quan trọng nhất, bạn có thể tăng cường sức mạnh của công ty và chứng minh điều bạn mong muốn thực hiện. Vấn đề cốt lõi là, công ty bạn sẽ trở thành kiểu công ty nào? Bạn có tận dụng lợi thế của cơ hội mà cuộc suy thoái kinh tế mang lại để cải thiện, nâng cao hơn nữa năng lực chất xám và những khả năng chiến lược của công ty hay không?

* Edward E. Lawler III là tác giả của cuốn sách "Nhân tài: biến con người thành lợi thế cạnh tranh của bạn", xuất bản tháng 4/2008 và là giáo sư ưu tú thuộc trường kinh doanh Marshall, thuộc đại học Miền nam California. 

  Theo Lãnh Đạo